#12dexullo

Artigo publicado en Nós Diario o 25 de xuño de 2020. A versión orixinal pode lerse aquí.

Hai catro anos unha preadolescente díxome, sorprendida, que cando escoitaba falar a Ana Pontón comprendía o que dicía e ademais tiña razón.

Aínda reafirmaba. Ana era unha muller que falaba dos problemas da xente recoñecíbel na vida común e sempre propuña alternativas. Non falaba por falar. E se niso consistía a política, entón gustáballe a política e mais Ana.

Disimulei a miña sorpresa de madurez e asentín con ilusión adolescente compartida. Naquela altura souben que o bo estaba por vir para este Nós colectivo que leva tanto tempo a sementar na construción do Pobo.

A Terra precisa mans novas e agora é a mocidade, motor dos cambios no presente para trazar un novo futuro, quen maioritariamente quere ser voz e apoio social do BNG que representa Ana Pontón como candidata á presidencia da Xunta de Galiza o 12 de xullo.

Rosalía de Castro xa alentaba a boa ventura:

¡Arriba
todas, rapaciñas do lugar,
que o sol
i a aurora xa vos vén a dispertar!
¡Arriba!
¡Arriba, toleirona mocidad,
que atruxaremos—cantaremos o ala… lá…!!!

Canda a mocidade, tamén as mulleres camiñamos á fronte para arroupar un soño cada vez máis real, conscientes da necesidade de avanzarmos nesa igualdade que beneficia o plural desde a responsabilidade da acción política.

As mulleres que en conciencia lle dixemos a Feijóo Nunca Máis ao peche do paritorio de Verín. As mulleres que non toleramos a impertinencia bandoleira daquel ex abrupto machista no Parlamento: “A señora Pontón está moi necesitada”. Nin tampouco esquecemos a campaña de cousificación das mulleres como xigantes entre monumentos patrimoniais.

Porque as mulleres non esquecemos que, se for preciso, o PP de Feijóo e mais o Feijóo do PP (non hai campaña posíbel que os confunda), pactaría cun partido fascista e misóxino, apelo a nos sumar a facer historia acompañando o paso firme, valente e comprometido de Ana Pontón cun voto de ilusión e esperanza, de reto e confianza cara a un #EuTaménConAnaNavegar!

Advertisement

O traxe das noces

Artigo publicado en Nós Diario o 13 de febreiro de 2020. A versión orixinal pode lerse aquí.

As noces este ano non valen nada. Son ruíns coma elas soas. Xa non lles daba caído o traxe cando as apañamos. A auga non as deixou lograr.

Escoitar as palabras de Jesusa contradicía a vista daquela fartura das nogueiras da casa a secar onda a calor que quenta a volta do día desde a cociña de ferro.

A aparencia do froito renovado convidaba a entrar nas noces como cada inverno. Mais houbo que lle dar a razón á sabedoría dos oitenta e oito anos de Jesusa, quen abrazou a vida sempre en comuñón co medio.

Coma o bisavó José, aquel mago que de nena me marabillaba fitando o monte Xalo ou escoitando os ventos do canal de Barrañán para precisar o intre en que recoller o gando, apañar as patacas ou sementar o millo para que nin auga nin xeada nin a seca derramasen a fartura da terra.

Jesusa levaba razón, diciamos. Foi comezar a quebrar a casca protectora do corpo seco desexado para verificar o frío baleiro do froito merado. A decepción ao atravesar a superficie aparente para descubrir a natureza morta dos cotiledóns que semellan na súa morfoloxía alento pulmonar.

Volvín ao presente, esta realidade que nos consome artificiosa e delata fronte a unha superficialidade estéril que opaca a verdade e onde a propaganda subordina a propiedade da mentira.

Volvín a esa imaxe perenne da última década do goberno da Xunta –cousa diferente é dicirlle galego- preocupado por crear, desde a prepotencia do seu presidente, a ficción dun escenario falso, representado en titulares espellismo faltos de ética informativa, ao tempo que chucha o froito interno do pobo creativo, innovador, cooperativo, solidario e traballador.

Con todo a esperanza habita no camiño da primavera e o pobo galego, coma no cantar que di “non me perdas o cariño e non che perderei a lei”, ha demostrar que lle sobran razóns, como xente de lei, para desautorizar un goberno que lle perdeu o afecto e o coidado.

Entrevista en Tempos Novos: Que nos xogamos o 28-A? Que se xoga Galiza o 28-A?

Entrevista publicada no número 263 da revista Tempos Novos, de abril de 2019.

1. Que nos xogamos neste 28A?

Vivimos tempos limitadores de dereitos fundamentais como o de expresión, negacionistas do marco plurinacional e plurilingüe do Estado, de profunda involución dun Estado que non acaba de recoñecer as identidades que o conforman historicamente, unha deriva recentralizadora dun Partido Popular que se retroalimenta ante o avance da extrema dereita española.

Vivimos tempos de políticas neoliberais depredadoras que están dispostas a envelenar as terras e anular a capacidade produtiva dun país a cambio dun negocio económico privado limitado no tempo.

Vivimos tempos que prevén unha nova reformulación de Europa que pode afectar severamente os intereses galegos que derivan dos nosos sectores produtivos (a terra, o mar, a gandeiría…).

Ante este marco Galiza precisa volver ter peso e voz propia no Parlamento español a partir do 28 A, de xeito que a mensaxe naza de nós directamente sen outra intermediación máis que a realidade do pobo galego, sen ser apéndice de intereses internos doutras forzas políticas nin sometidos á vontade de consellos de administración empresariais.

2. Que se xoga Galicia neste 28A?

A experiencia da última lexislatura reflíctese no espello do tempo por contraste coas anteriores.

Precisamos que a palabra e o voto dun parlamentario ou parlamentaria galega valla para facer avanzar o país, non para equilibrar forzas internas con intereses noutros territorios.

Galiza como nación precisa máis do que nunca, nestes tempos convulsos e ameazadores do retorno do pasado máis negro e anulador de liberdades e dereitos para o pobo, nomeadamente para as mulleres, ter presenza parlamentar como cordón umbilical coa realidade galega.

A falta dun goberno autonómico á altura das necesidades reais galegas, incapaz de continuar co mapa de transferencia de competencias, e ante a demostración destes catro últimos anos de que a presenza de deputadas e deputados galegos non foi proporcional a un resultado que favorecese a nosa posición como país, fica claro que para falar de Galiza, como ten acontecido noutras lexislaturas precedentes, precisamos representantes nacionalistas que traduzan en Madrid o noso potencial e tamén as carencias históricas que queremos superar.

Nun tempo de políticas de escaparate e espectáculo, de falacias convertidas en pseudonoticias hiperrepetidas, de ruído orquestrado desde e para Madrid como única centralidade posíbel, onde queda a realidade galega?

O esmorecemento da industria galega que condena Galiza a un país de servizos, a grave crise demográfica que atrofia calquera planificación de futuro de modernidade, a estafa incomunicadora da principal arteria de comunicación que representa a AP-9, o abandono do medio rural, o desaproveitamento das enerxías alternativas, a negación da nosa identidade lingüística e cultural, a expulsión da mocidade galega máis preparada, a usurpación de bens públicos, etc.

Xogámonolo todo porque nos xogamos o futuro e ninguén vai mirar por nós máis do que nós propias.

¿Quen pode, pois, salvar a Galiza? Galiza mesma. Escribiu Castelao no ensaio Sempre en Galiza. E nesa escola continuamos a prender e sementar, tamén en votos con representación propia nas eleccións do vindeiro 28 A.

Na cidade faro

Artigo publicado en maio de 2019 na web electoral Jorquera.gal. A versión orixinal pode verse aquí.

Fagamos lume.
Teñamos o valor de darnos o futuro.
Manuel Álvarez Torneiro, Os ángulos da brasa

Acordei na cidade da Coruña aos tres anos e o meu primeiro recordo sonoro é o camiñar pousón dos trens nos camiños de ferro da estación de San Cristovo.

Agora xa, con cincuenta anos estreados, sigo a ser, xunto coa miña familia construída, unha veciña do barrio dos Mallos, o mesmo desde onde de cando en vez baixabamos na infancia á Coruña, a cidade dos recados ocasionais. Porque o barrio o era todo, era a vida útil e necesaria de cada día de convivencia veciña.

Son filla de nai e pai traballadores con horario interminábel, que defenderon a vida no mostrador dun pequeno negocio familiar, vindos á cidade desde o éxodo rural de finais dos 60, á procura de mellor futuro para os seus fillos, pensamento ben común á maioría veciñal desta cidade península, nada entre o salitre do Parrote e o labradío das hortas lindeiras, que a fixeron medrar nas mans que a traballaron.

Filla de barrio obreiro, coñecín a vizosidade dos días das cigarreiras e dos traballadores do muro. E transitei rúas que, daquela inconscientemente, me iniciaban nun sutil percorrido polo libro sabio da cidade da educación, das artes e das letras que, co tempo, se convertiría en eixo de rotación persoal: a lectura, o estudo, a docencia de lingua e literatura galega, a cultura e a escrita.

Son a primeira muller da miña estirpe familiar con titulación universitaria, desde o 1992 en que me licenciei na Facultade de Filoloxía da UDC, facendo parte da primeira promoción de Filoloxía Hispánica (Subsección Galego-Portugués). Con certeza, o tempo de aprendizaxe definitiva persoal para apertar no pensamento e no corazón o horizonte nacionalista como forma de ser e estar ante o mundo até a militancia no comezo dos anos 2000.

Desde a rúa Puerto Rico até a rúa Noia, desde Víctor López Seoane até a Avenida de Arteixo, fun percorrendo camiños aprendidos en memoria fotográfica de sombras por Francisco Tettamancy ou Sofía Casanova; de nena acudía á mercería da rúa Ramón Cabanillas, mercaba zapatillas en Eugenio Carré, saudaba diariamente o busto de Luís Seoane de camiño ao instituto de Monelos, esa cerna formadora onde o galego se manifestou en min por primeira vez como lingua de e para a aprendizaxe global e onde a formación literaria nesta lingua me aprendeu a ler entre liñas e no encabalgamento do verso, ademais de interpretar silencios e palabras roubadas doutrora.

Sen saber, lía nos pasos do barrio a historia galega que latexaba no pulso da cidade, moito antes de chegar a razoala na teoría dos libros de texto escolares que aínda non viran a luz. Todos aqueles nomes semellan hoxe, desde a distancia, semente vizosa para o tempo persoal que estaba por chegar.

Ao igual que o fío dun libro vai nacendo devagar para ser escrito, esta cidade con memoria axudoume, desde as súas propias contradicións, a tecer o amor vital pola cultura, pola literatura e pola lingua de noso, ás veces en ausencia, outras, en presenza, mais sempre reflectida na cidade que naceu á luz.

A biblioteca da casa, á falta da exemplar rede de bibliotecas municipais que había vir, foise facendo modestamente a partir das primeiras lecturas escolares e mais da suma de fascículos que puntualmente me mandaba miña nai recoller no quiosco Barrasa e que acabaron por conformar todos os volumes da Gran Enciclopedia Gallega. Cantos segredos ocultos de nós alí desvelados!

No entanto, teño ben gravada en min a impresión orgánica ao tocar na casa un libro aparentemente vello intitulado Memorias dun neno labrego, de Xosé Neira Vilas. Véxome aínda sentada esa noite, na cama do meu cuarto, empezando a ler curiosa naquelas páxinas que, por primeira vez, me descubrían que o galego que até entón eu só coñecía como lingua oral, mais aínda alleo a min no uso individual, e polo tanto ágrafa, tamén podía traspasar a capa dun libro como unha lingua importante.

O noso idioma propio, o galego, foi vindo a min como a chave precisa para recompor interrogantes sen resposta, nunha madurez que ben por carácter ben por circunstancias vitais chegou moi cedo. Un día preguntara na casa por que todos falaban en galego entre si agás comigo e meus irmáns e a resposta non chegou máis aló dun encollemento de ombros. Decidín entón que as respostas están sempre en cada unha de nós e debemos activalas desde o exercicio da natural normalidade, reparando a transmisión xeracional quebrada e asegurando os vínculos afectivos na nosa lingua coa que nos sucede.

Esta cidade recoñécese herdeira coa tradición popular e culta, e nela recoñecémonos, a través do seu rueiro, nunha identidade cultural maior que nace da súa esencia propiamente galega como célula de universalidade.

Os anos fóronmo aprendendo nesas placas azuis que nos ubican nun espazo-tempo da cidade, desde a centralidade de María Pita, para o encontro do presente coa historia: da Praza da Fariña ao Campo da Leña, pasando pola rúa Curros Enríquez, Manuel Murguía, Padre Feijoo, Galo Salinas, Castelao, Álvaro Cunqueiro, Lois Peña Novo, Castro Chané, Marcial del Adalid, Ánxel Casal, Teresa Herrera, Maruja Mallo, Juana Capdevielle, María Josefa Wonenburger, Lois Pereiro, María Casares, Manuel María, Elvira Bao, Luz Pozo Garza…

Rosalía de Castro e Luz Pozo Garza, veciñas desta cidade tamén en tempos históricos ben diferentes, mais con raíz na palabra da terra, para faceren reparar que o nome das mulleres segue a ser materia pendente na identificación dos nosos lugares urbanos, ocultas na sonoridade pública coma o curso do río Monelos. Sabemos que está, por onde transitan os seus pasos líquidos a través do veo da invisibilidade.

Cidade nomeada en palabra de muller que identifica en primeira persoa a profesión que en maior estima pública debemos ter, a docencia, e as principais casas do saber e da educación no respecto e na igualdade, os nosos centros educativos: María Barbeito, Rosalía de Castro, Emilia Pardo Bazán e Concepción Arenal.

Lemos así os pasos da Coruña, a Cidade Alta, emblema de memorias, como un libro aberto de páxinas arroladas pola música, o canto e a danza tradicional, popular, clásica e contemporánea.

Marineda, en palabras de Emilia Pardo Bazán ou Cristamar, cidade de cristal e mar, no relato da escritora e veciña Chelo Suárez.

Ilha ventureira e nua, NAU ENFEITIÇADA, en definición poética de José Mª Monterroso Devesa; Cidade-Barco en metáfora escollida por Wenceslao Fernández Flórez.

Cidade tatuada na pétrea pel do mar nos versos retrato de Luísa Villalta, onde os ventos respiran e abaten forte para protexer o legado histórico e literario da nación toda nese auténtico museo de memoria viva que é o Cemiterio de Santo Amaro, en conversa diaria co mar coruñés que tamén leva nome de muller, o mar de María Antonia.

A Cova Céltica, a Biblioteca Gallega, a editorial Nós, as Irmandades da Fala, as bibliotecarias e mestras represaliadas compoñen a partitura desta cidade que demostrou que os libros arden mal, como corresponde a quen sempre tirou de si panos cegadores para mirar lonxe e sen complexos até facer chegar as cores ensoñadas por Lugrís desde as raíces galegas da plástica universal de Luís Seoane.

Cada espazo desta cidade convértese nun Km. 0 para o inicio dun paseo ilustrado pola intrahistoria da urbe que medrou liberal, republicana, rebelde, feminista, galeguista e nacionalista, da man dos moitos creadores e creadoras herdeiras que viven perto de nós, compartillando barrio e vida nesta cidade que vibra na tensión creativa.

Cada ágora da cidade convócanos na ilusión da gratitude colectiva do máis alto valor literario, recoñecido nos Premios Nacionais de Literatura nos diferentes xéneros – Manuel Álvarez Torneiro, Manuel Rivas, Xabier P. DoCampo e Manuel Lourenzo– e mais na lectura do premiado como Mellor Poema do Mundo de Emma Pedreira.

Unha cidade Faro para ollar con lentes lilas e progresivas, desde os seus múltiples espazos culturais, á luz do noso facho principal, aliado resistente para anular as tebras da ignorancia, desde a arquitectura da palabra comprometida, onde cada páxina se converte en porta que abre unha nova porta cara á liberdade.

Celebro a educación pública e a cultura galegas como eixos vertebradores da cohesión social, como alimento principal, como alento e como sosego, como pregunta e como resposta, como mazá aberta en provocación, como sinfonía con varios movementos, desde o noso epicentro radial, como símbolo maior de resistencia activa, fronte a todo Tempo fósil, como semente de futuro.

Brindo pola memoria literaria e cultural desta nosa cidade das palabras e memoria dos días, de onte a hoxe, sabéndonos viaxeiras de moitas páxinas pendentes de escribir e legar, polo que a nosa actuación non será allea nin indiferente, senón comprometida, pois debémosllo ao futuro da nosa casa e fogar común: Cabeza, Garda, Chave, Forza e Antemural do reino renacido.

«Anda o Viaxeiro para volver, pois son os camiños sempre regresos. Nas pasadas que nos achegan á orixe, ollar atrás semella avanzar. Mais sabe o Viaxeiro que só se avanza se miramos con coraxe cara a dentro para encontrarmos os vieiros que nos levan polos montes e chairas de nós mesmos.»

Xabier P. Docampo, O libro das viaxes imaxinarias

O Concello que queremos

Artigo publicado en Luzes o 24 de maio de 2019. A versión orixinal pode consultarse aquí.

Resultaría restritivo falar de proxecto político municipal único en presente atemporal ou substantivo colectivo, pois implicaría actuar desde eixos unificadores inverosímiles, por inmobilistas, que negarían a casuística diversa, e tamén a distancia real, existente entre uns concellos e outros.

Semella máis coherente e efectivo, desde a formulación teórica e a xestión práctica, traballarmos na formulación do proxecto de concello que precisamos e queremos, atendendo ao punto de partida, ao punto de chegada e ao camiño concreto trazado entre ambos.

Este presuposto, de atención individualizada para cada espazo, para cada territorio xeográfico, económico e social, require dun profundo coñecemento deste, dunha diagnose asentada nos seus puntos fortes e febles, a partir dos cales se proxecte un plan combinado de accións que integren o liderado participado colectivo xunto aos mecanismos propios da xestión administrativa pública.

A actuación política nun concello, en consecuencia, non pode ser unha simple copia doutro concello ou concellos, senón radical no fondo e na forma, isto é, nacer da situación particular de cada municipio e sosterse na liña continua dunha vocación transformadora de xeito que o plan de actuación política, propio de cada concello, vaia encamiñado a conseguir un mellor lugar para viviren as persoas que o constrúen como un fogar colectivo.

Dado que o concepto de cidadanía non é uniforme, senón plural, aberto, diverso, móbil e permeábel a novas construcións, o éxito colectivo dun proxecto político susténtase na capacidade de articular a personalidade dun lugar común, de crear un perfil propio para cada concello, a partir dos seus trazos definidores e identitarios, en que a veciñanza perciba que ese xeito propio de facer política redunda na calidade de vida do común.

A participación veciñal, de forte presenza na historia social galega desde a traxectoria do movemento asociativo de base, debe ser fío condutor propositivo que acompañe o modelo de xestión política municipal. Facer parte activa á veciñanza do proceso corresponsabilizándoa nas accións de goberno e no coidado evolutivo da localidade.

Estas claves explican o logro de marcas propias atinxidas polos concellos gobernados polo BNG desde hai décadas.

Desde a recoñecida, dentro e fóra dos marcos propiamente urbanos, cidade de Pontevedra até outros concellos ben diferentes entre si como Allariz, Carballo, Tomiño, Ribadeo ou San Sadurniño, entre outros.

Os concellos BNG traballan o ser de cada espazo municipal nas súas propias fortalezas, mais tamén desde as súas debilidades, ora sexan internas ora externas.

Neste sentido, cómpre atendermos ás dificultades de xestión xeradas, conforme criterios de reparto desequilibrado e de desigualdade social, nas transferencias económicas da Participación de Ingresos do Estado (PIE), en que, atendendo a criterios unicamente demográficos, a financiación local para un concello galego percibe de media uns 50 euros menos por habitante, co que se está a gratificar esplendidamente os concellos máis poboados e penalizar os de maior déficit demográfico. Consecuentemente, unha cidade como Málaga, recibe máis financiamento do Estado que as sete cidades galegas xuntas, o que obriga a un moito maior esforzo de eficacia e eficiencia na xestión pública municipal.

A experiencia avalada desde os gobernos municipais do BNG practicou, mesmo de xeito pioneiro, a concreción de políticas de proximidade, desde o contraste retroalimentador coa veciñanza no día a día da acción de goberno, coa constitución de consellos parroquiais e locais que manterán sempre activada a escoita activa e a capacidade de diálogo á que debe obrigarse toda responsabilidade de goberno.