Estou vivindo no ceo

Artigo publicado en Nós Diario o 26 de marzo de 2020. A versión orixinal pode lerse aquí.

Teño unha casiña branca / na mariña entre loureiros, / teño amores, teño barcas / e estou vivindo no ceo.

O cantar popular acompáñanos esta segunda semana de confinamento para írmonos afacendo á nosa propia estrañeza. A casa é o noso ceo íntimo e desde ela aprendemos a convivir cun tempo incerto que xa non mede ningún reloxo.

A casa protectora para quen a ten, como a familia, o traballo, o teléfono que trae voces amigas, a conexión á rede informativa, as falas das redes sociais. A casa que acubilla ou desprotexe, que nos confina dobremente, sobre o espazo exterior e sobre nós mesmas.

Mais este tempo é de pano fino e a morna suavidade superficial amosou as costuras dun sistema que clasifica a humanidade, máis que nunca, que estratifica a ringleira das persoas vulnerábeis e que devora o máis feble.

No entanto, a historia fala de nós como un pobo resistente e creativo en man común, capaz de pulsar as nosas capacidades para resolvermos colectivamente as necesidades. Porque sabemos que agora é hora de procurarmos as solucións ao noso alcance para calmar o inmediato. Logo chegará o momento de facer balance e pedir responsabilidades.

Arestora, a casa está a ser o noso ceo para o profesorado galego. Nas nosas casas naceu Aulas Galegas, un proxecto educativo que viu a luz, por necesidade, hai unha semana. Cada día achamos nel referencias pedagóxicas multidisciplinares para cada curso, un acompañamento para profesorado, alumnado e familias, elaborado por máis de 300 docentes galegos a construíren pontes desde cada casa. Asemade, unha completa rede educativa compiladora que vén cubrir, por sorprendente que pareza, un inexplicábel ermo por parte da Consellería de Educación.

Entre todos e todas sairemos xuntas deste tempo incerto e desacougante e sairemos moito máis reforzadas, moito máis sabias e coñecedoras das debilidades e fortalezas que temos como pobo galego.

Advertisement

Distanciamento social

Artigo publicado en Nós Diario o 19 de marzo de 2020. A versión orixinal pode lerse aquí.

Certo sentimento de orfandade produce esa unión de palabras que renegan da nosa principal condición como persoas e dos valores centrais para o convivio desde o humanismo: a socialización e a empatía.

Orfandade ante unha situación de risco severo na saúde pública que foi medrando no desconcerto, día a día, acompañando cifras medradas de persoas infectadas polo coronavirus, ingresadas na UCI e, finalmente, mortas.

Orfandade ante unha corentena que simula no Estado español unha deliberada intervención suprasanitaria, ao pretender atender a pandemia cos gobernos autonómicos detrás do central e non ao seu carón para unha mellor coordinación segundo a alerta de cada realidade territorial.

Orfandade ante a presenza nas rúas dun despregue policial e militar que amedrenta o pobo e non as grandes empresas que impiden ou dificultan a seguridade sanitaria do seu persoal.

Orfandade ante as rúas desertas e improdutivas dos nosos barrios, consciente das graves consecuencias económicas que se aveciñan para un sector tan importante como son as pemes e o comercio local.

Orfandade ao verificar a treboada de cancelacións e adiamentos de eventos culturais, unha creación, produción e distribución que, tantas veces, semella invisíbel na sociedade e nos medios de comunicación e que alimenta e sostén como zume elaborado a sociedade. Vivimos nunha emerxencia tamén cultural.

Orfandade ante un presidente da Xunta de Galiza que gardou un vertixinoso distanciamento de seguridade co pobo galego ao renunciar a se comunicar con el en galego, nun momento de extrema gravidade e en intervencións oficiais, arrombando a sonoridade da lingua propia e oficial da nación a un irrelevante segundo plano dun país subtitulado en emerxencia.

Non sabemos a quen se dirixe, que quere demostrar nin a quen o Sr. Presidente da Xunta. Mais o que si sentimos é o seu desprezo pola nosa lingua e a irrelevancia á que a somete en cada oportunidade.

O Centro de Documentación da AELG: un espazo literario en construción colectiva

Artigo publicado na versión en papel do Nós Diario o 13 de marzo de 2020.

A finais do ano 2005, a AELG presentaba publicamente o primeiro gran proxecto ambicioso, por unha banda, e vertebrador, pola outra, do que pretendía ser unha nova xanela que colocase a creación literaria galega na sociedade.

A mellora dun modesto e iniciático portal web activo naquela altura era unha demanda precisa para acompañar os tempos da comunicación dixital que o consello directivo da AELG, encabezado polo seu presidente, Cesáreo Sánchez Iglesias, asumiu como un reto esixente, xa que a historia da literatura galega contemporánea carecía dun relato visíbel e audíbel próximo ao lectorado consolidado e en formación.

Após intensos meses de traballo técnico e de coordinación documental interna, e grazas ao apoio económico daquela Consellaría de Innovación e Industria, a través da Dirección Xeral de Promoción Industrial e da Sociedade da Información, cúmprense agora quince anos da posta en andamento do Centro de Documentación dos Escritores e Escritoras en Lingua Galega, eixo nuclear da web que naceu co obxectivo de conservar e pór a disposición dos investigadores e investigadoras e de todas as persoas interesadas desde todas as culturas do mundo, aqueles materiais xerados polos escritores e escritoras en lingua galega, así como a súa actividade social: obra de creación e de investigación, obra crítica e calquera outro tipo de documentación que puidese enriquecer o coñecemento do feito literario en galego.

É por iso que o Centro de Documentación da AELG se foi convertendo colectivamente, coa colaboración participativa da base asociativa da AELG, nestes tres lustros, na artesa en que se recolle toda a información e documentación depositada polos escritores e escritoras, que é procesada para poder dispor dunha ampla fonte documental á que ter acceso áxil desde a rede.

A creación deste Centro de Documentación partía da carencia dunha entidade aglutinadora da documentación sobre as escritoras e os escritores vivos, mais tamén da necesidade que a figura do escritor/a ten de contar cun centro que os axude na súa difusión e recepción social.

O Centro de Documentación é un milladoiro de pequenos espazos web dedicados a cada escritora ou escritor seguindo os seguintes centros de interese: unha autobiografía, unha fotografía recente, unha bibliografía completa, unha antoloxía representativa da obra escrita, unha mostra de obra traducida, se for o caso, e calquera outra documentación, en calquera idioma (críticas, reseñas en prensa, entrevistas, artigos, documentación gráfica, prólogos e presentacións de obras…) identificada como paratextos.

Asemade, cada espazo permite redirixir e ensanchar o espectro informativo autorial ao enlazar con toda a actividade cultural vinculada á súa obra e recompilada a través da axenda cultural da AELG.

Nos últimos anos, desde a AELG entendemos a urxencia de construír, para alén do contido textual literario, un corpus fotográfico e audiovisual dos socios e socias. Eis a razón de ser das sección internas do Centro de Documentación identificadas como “Fototeca” e “Videoteca”, que multiplican o seu radio de consulta a través das redes sociais da propia AELG.

A fototeca permite acceder á imaxe persoal dos autores e autoras, mais tamén ao arquivo fotográfico histórico que achega as claves necesarias para a análise da diacronía do sistema literario das últimas décadas (non esquezamos que neste 2020 a propia AELG cumpre 40 anos), mentres que a videoteca achega un inmenso centro de recursos audiovisual desde o que acceder a entrevistas con múltiples reflexións que permiten amplificar o campo propiamente creativo de cada autoría: cando comezou a escribir, calos son os referentes, que lecturas a marcaron, proxectos actuais, lectura da propia obra…

Nun momento en que a web da AELG supera os 30 millóns de visitas, entre as que o nivel de consulta deste espazo documental é dos máis demandados, cómpre continuarmos a renovar o impulso deste mapa da historia literaria galega contemporánea.

325 anos luz

Artigo publicado en Nós Diario o 12 de marzo de 2020. A versión orixinal pode lerse aquí.

Non consigo imaxinar como sería o día a día galego hai 325 anos. Apenas consigo aproximar, e sei que nunca coa suficiente pel, grazas ás lecturas que despexan o camiño bretemoso con cadansúa raiola.

Hanse preguntar o porqué desa cifra aparentemente redonda: 325 anos. E, sobre todo, que ten a ver con este 2020 que camiña entre turbulencias extemporáneas e esperanzas solleiras.

Non hai razón en ningún tipo de nostalxia melancólica nin na vontade de cuestionar aquilo de que calquera tempo pasado foi mellor, non.

Apenas se trata de rememorar a data de nacemento de Frei Martín Sarmiento, erudito galego, autor dunha obra ensaística que amosa, no tránsito dos séculos escuros cara á Ilustración galega, unha fonda implicación co seu tempo. Un lúcido ilustrado que adicou boa parte da súa vida de retiro como monxe beneditino a reflexionar e anotar en varios miles de pregos algún dos piares en que nos sustentar aínda 325 anos despois.

A defensa do predominio da razón, a práctica dun coñecemento epistemolóxico da realidade, a defensa dos sectores produtivos tradicionais, xunto coa transformación industrial e comercial sen monopolios; a crítica a aqueles factores que desde tempos pretéritos conducen o noso país á súa submisión; a asunción dun papel concienciador para co idioma propio do país, como fonte primaria de coñecemento, e a crítica á política educativa españolizadora e desterradora da identidade galega, concédenlle ao seu pensamento e actuación discursiva un valor iniciador fundamental que preparará o camiño cara ao renacemento literario e cultural que se xestará a partir do século XIX.

Recentemente, o concello de Ribeira acatou o mandado da Lei de normalización lingüística de 1983 a respecto da transcrición do seu topónimo oficial. Benvido ao cumprimento da lei 37 anos despois, malia teren transcorridos xa a toda velocidade 325 anos luz.

Re(m/v)irar o tempo

Artigo publicado en Nós Diario o 5 de marzo de 2020. A versión orixinal pode lerse aquí.

Calquera manual en que deitemos lectura ao redor da cruel e dramática posguerra galega, sinalará tres posíbeis destinos para o compromiso militante de acción galeguista, nacionalista e republicano previo ao 1936, nomeadamente para aquela arquitectura de país sedimentada na tríada das Irmandades da Fala, do Grupo Nós e do Seminario de Estudos Galegos.

A morte asasina represéntase en Alexandre Bóveda ou Ánxel Casal; o exilio como corpo sen alma en terra allea, en Castelao ou Suárez Picallo; a morte en vida suspensa na autocensura, na persecución e o medo como respiración asistida, en Otero Pedrayo ou Carvalho Calero.

Con todo, cómpre re(m/v)irar a historia e renomeala xunto ao coro de voces femininas construtoras e corpos destruídos das mulleres que, en paralelo, fixaron o pensamento democrático e padeceron castigos aínda máis envilecidos polo feito de seren mulleres.

A mestra asasinada Mercedes Romero, a costureira exiliada María Miramontes e a tamén docente encarcerada e represaliada Elvira Bao, xunto con centos de irmandiñas, reviraron a historia tomando a palabra en primeira persoa de plural para se afirmaren na súa identidade nacional na resposta a un “Manifiesto de la Asociación Nacional de Mujeres” que pedía a unidade das mulleres españolas fronte ás que “quieren independizar a Cataluña y Vasconia”.

A resposta das irmandiñas galegas é ben elocuente:

“Galicia no espera nada de Madrid, de sus gobiernos de pandillaje ni de su política torpe y mezquina. Ha vivido largo tiempo en el olvido y aún en el desdén, en la más absurda de las postergaciones (…) y hoy con sentido propio (…) pedimos el reconocimiento de nuestra personalidad y la soberanía autonómica”.

E o tempo da memoria colectiva, que é sementeira, ha ser tamén o noso milladoiro nesta primavera galega.