Novembro | 2019 | Mercedes Queixas

Artigo publicado na versión en papel do Sermos Galiza do 31 de outubro.

Cúmprense agora 10 anos da primeira gran mobilización convocada pola plataforma Queremos Galego. A primeira dunha xeira de accións continuadas no tempo e reforzadas no pulso comprometido da sociedade galega que non se resigna a acatar a asunción por imperativo legal do descoñecemento académico do seu idioma nin do seu afastamento emocional promovido pola corte oficial de renegados.

As consecuencias da política lingüística desactivadora e restritiva practicada polo goberno do PP de Galicia, baixo a batuta consciente de quen desertou dos principios básicos da sociolingüística, viñémolas coñecendo a través de diferentes canles, desde as que verificamos no noso día a día até as que certifican a realidade cun carimbo de oficialidade. Unha política lingüística que camiña cara a unha situación de fóra de cobertura para o galego, cualificada como éxito por parte dos seus promotores políticos.

Con todo, na defensa da nosa lingua o pobo non cansou, do mesmo xeito que, malia todo, tampouco o goberno mudou en ningún momento a súa estratexia negacionista, o que acrecenta a gravidade da súa inacción tan irresponsábel e contraria á vontade do pobo.

Os datos do IGE certifican o agardado fracaso da política lingüística: a presenza do galego entre a xente moza segue caendo por debaixo do 40% e case un 25% da rapazada entre 5 e 14 anos non sabe expresarse no idioma, o que invalida a tan reiterada afirmación dos políticos a respecto de que “nunca tanto e tan ben se falou”.

Da irresponsabilidade á mentira en política lingüística o camiño é curto e non hai máis que se aproximar á vida das aulas para que a certeza da verdade se impoña.

Neste primeiro curso como docente de lingua e literatura galega nun instituto urbano coruñés puiden adiantarme aos resultados do IGE.

O alumnado de 1º ESO, isto é, a xeración á que se lle aplicou o actual Decreto de plurilingüismo, presenta carencias maiúsculas na competencia lingüística en galego, tanta que apenas eran capaces de se presentaren oralmente o primeiro día a partir da construción dun enunciado que achegase o seu nome propio, o seu centro de orixe e a nota conseguida na materia de lingua na avaliación final de 6º de primaria.

A sorpresa inicial ficou adulterada pola tristeza e a impotencia perante aquelas crianzas ás que a escola, desde os 9 cursos anteriores, non foi quen de dotalas de ferramentas comunicativas no idioma propio e oficial do país, xa convertido en lingua estranxeira.

Retumbaba de novo a memoria da dobre función desgaleguizadora da escola doutrora: por unha banda, extirpadora do galego aprendido na estirpe da casa e, pola outra, barreira para o acceso á cultura lingüística galega no ensino naqueles casos en que a quebra interxeracional impide a transmisión do idioma na familia.

E perante esta fotografía, metonimia dun todo de negativa afectación colectiva, quen asume responsabilidades?

Todas as medidas tomadas nestes últimos 10 anos polo goberno de Núñez Feixoo tiveron como diana a erradicación da función normalizadora, isto é, reequilibradora do uso do galego como lingua minorizada desde o reforzo positivo.

A xustificación dos exiguos capítulos orzamentarios dirixidos á política lingüística convértense en gastos puntuais, eventistas, descoordinados entre si e sen avaliación coñecida publicamente que confirmen a vontade eficaz do investimento.

É por iso que cobran importancia proxectos, a priori modestos, mais de vocación comprometida coa normalización, nados do esforzo persoal ou e exentos das necesarias fontes de financiamento.

Traemos para aquí a consolidada e expansiva experiencia dos 21 días co galego, o proxecto Youtubeir@s ou o programa Apego, o recente Desafío 48 horas, o Modelo Burela, as escolas Semente, o portal GCiencia ou o proxecto de divulgación científica Moléculas en galego, como exemplos de forte impacto social.

A nosa indignación medrou nestes anos, mais lonxe de se esgotar nun anceio resistente, fomos quen de nos reactivar en positivo, porque, en palabras de Agustín Fernández Paz: “somos da estirpe dos indignados (…) que amamos e defendemos a pluralidade lingüística, pero nunca a costa de deixar arrombada a nosa lingua no faiado”.