O poeta Xosé Iglesias, colaborador da sección “Poemas na madrugada” do programa da Radio Galega “Pensando en ti”, pediume dúas colaboracións poéticas gravadas na miña voz para a emisión nocturna do pasado xoves, 26 de abril.
Aquí vos deixo a miña colaboración, entre o minuto 1:30 e 4:50, “Hoxe rétanme as ausencias ” e “Sosteremos o teu voo”, este último en memoria do poeta Paco Souto.
Podedes escoitala nesta ligazón.
Xosé Manuel Eyré publicou esta crítica de O morto asasinado e outros contos, de María do Carme Kruckenberg, no seu blogue, Ferradura en Tránsito II.
María do Carme Kruckenberg (1926-2015) sitúase na “Promoción de Enlace” xunto a outros nomes como Luz Pozo Garza, Antón Tovar, Manuel Cuña Novás e Xosé Neira Vilas. A poeta, xunto con Pura e Dora Vázquez, Luz Pozo e Xoana Torres escenifica o reencontro coa tradición literaria galega en feminino desde Rosalía de Castro. Deixounos unha obra poética que supera a trintena de títulos publicados, para alén de múltiples colaboracións en volumes colectivos, en moitos casos dando resposta literaria a chamadas de compromiso social e político (11). Mais tamén escribiu narrativa, aínda que esta é menos coñecida, que é a que reúne Mercedes Queixas Zas, autora tamén da introdución neste volume. Entre 1998 e 2012 María do Carme Kruckenberg Sanjurjo publicou periodicamente, en edición non venal e co propósito de servir de agasallo a amizades íntimas, unha serie de relatos con extensión e destinatarios diversos (12). 15 en total, impresos en Iniciativas Gutemberg e con tiraxes de cen exemplares asinados pola autora e ilustrados por Eva Lloréns, Mercedes Lence, Gozalo Suárez, Antón Goyanes e a propia autora. Alén disto, en 1999 viu a luz unha recompilación de sete novos breves relatos (…) impresos baixo a responsabilidade da Unión Comarcal de Comisións Obreiras de Vigo e o Concello de Vigo, un volume de agasallo e de conmemoración do Día da Letras Galegas (12). Así pois a escrita en prosa de María do Carme Kruckenberg ten moito de ocasional, de escrita feita a petición, mais non por iso deixa de ser menos interesante a expresión narrrativa dunha das voces poéticas máis celebradas das nosas letras.
Así, pois, trátase de 22 contos breves, “O morto asasinado” é quizá o máis extenso e por iso dá título ao volume, que celebran a beleza da palabra. Situados en espazos de ambientación real, vivencial (12) como son Vigo, Padrón, San Xoán de Piñeiro, Tui, Restinga de Marambaia… A beleza da palabra e unha sensilibilidade a flor de pel, son manifestos sen que por iso haxa que tildar os contos de prosa poética. Temporariamente tenden a levarnos a “outro tempo”, as primeiras décadas so século pasado, e por eles transitan, de cando en vez, trasnos ou sereas, sen que iso queira ducir que aforren a traxedia, como en “O neno afogado” ou no que dá título ao volume. É de salientar a destreza coa que María do Carme Kuckenberg crea ambientes con moi poucas palabras, uns ambientes nos que sempre hai algo de máxico, aínda que só sexa a beleza da palabra., ese instrumento co que crea atmosferas envolventes. Desde o primeiro até o derradeiro conto, o lector pode estar seguro de atoparse unha narradora hábil, que conta case en ton confesional.
Eis, logo, unha oportunidade para gozarmos da voz narrtaiva dunha poeta, unha voz narrativa sorpesiva por ben artellada, que á veces acode ao conto contado, a encerrar unha narración noutra máis longa, como no que dá título ao volume ou no primeiro, “O paxariño de Sevilla”. Parabenizamos pois a inicitiva de Mercedes Queixas e Galaxia á hora de reunir esta prosa dispersa nun único volume que nos permite decatarnos do boa narradora que era María do Carme Kruckenberg, alén de excelsa poeta. Deste xeito queda completa, ou máis completa, a obra dunha autora fundamental na nosa historia literaria. Contos que, vista a súa orixe, ben se pode dicir que son inéditos, pois era prosa para as amizades ou de compromiso, non venal e de circulación restrinxida.
ASDO.: Xosé M. Eyré
Recensión de Mónica Pazos sobre Xandra, a landra que quería voar, publicada na versión en papel de Sermos Galiza o 12 de abril de 2018. Mil grazas!
Artigo publicado na versión en papel de Sermos Galiza o 5 de abril de 2018.
“Entre marzo e abril sae o cuco do cubil, que coa neve non quer vir”.
Así nos presenta o refraneiro popular este entretempo de tránsito entre o inverno e a primavera que desta volta tamén quere invocar nos mapas meteorolóxicos aqueloutro refrán que agoira “ano de neves, ano de bens”.
Máis aló de climatoloxías adversas ou extraviadas no calendario, o que si podemos achar puntualmente no almanaque son diferentes citas que colocan o libro e a lectura na centralidade dos nosos días.
Marzo, o Mes da Muller, convocounos ao redor da celebración da palabra no Día da Narración Oral, no Día da Poesía e no Día do Teatro.
Abril, o mes que nace co recoñecemento do Día da Arte Galega, ha seguir convidando a celebrar primeiro as palabras máis novas no Día Mundial do Libro Infantil e despois no Día do Libro, os días 2 e 23 respectivamente.
Este marzo ventoso levou tamén a literatura galega á Feira Internacional do Libro Infantil e Xuvenil de Boloña, grazas ao traballo e aposta decidida da Asociación Galega de Editoras, por primeira vez soas e con presenza autónoma nun stand propio nun evento destas características e sen colaboración nin implicación pública da Consellería de Cultura e Educación, o que encerra unha grave e irresponsábel desatención para un sector de tanta relevencia e prestixio cultural, interior e exterior, así como importante motor económico.
Mais este abril que ve medrar as horas de luz primaveral tamén será, como cada ano desde 1999, ese mes maiúsculo que reciba a celebración do Salón do Libro de Pontevedra, entre os días 6 e 29, que, desta volta, baixo o núcleo temático “Mulleres de Conto”, quere render merecida homenaxe a todas aquelas mulleres que conforman os diferentes planos, vértices e arestas do ancho mundo da literatura infantil. Mais que tamén inevitabelmente se ha converter nunha homenaxe a María Victoria Moreno, autora merecente da homenaxe do vindeiro Día das Letras Galegas e de forte vinculación biográfico-profesional tanto coa cidade de Pontevedra como coa opción persoal de escrita dentro da literatura infantil e xuvenil galega.
E canda o abril prometedor das augas mil, o Salón do Libro pontevedrés converterase nun fervedoiro escaparate multidisciplinar e interactivo de cerca de 150 actividades ao redor do libro e a lectura para as crianzas, onde a palabra viva, a través das múltiples e diversas concepcións e expresións, ocupará a centralidade do tempo e do espazo dunha cidade que dá de beber e de ler a quen pase, sen esquecer tampouco as oportunidades de formación para as axentes implicadas na dinamización da lectura como é a celebración do I Congreso Internacional de Mediación Lectora.
E como apelamos irrenunciabelmente nestas dúas citas literarias ao horizonte internacional para o noso sistema literario, porque acreditamos nel, nesta edición do Salón do Libro a boa vila de Pontevedra, como a definía o ilustre Frei Martín Sarmiento aló no Século das Luces, converterase na anfitrioa dun país convidado, México, representado na súa delegación por unha ducia de referentes do mundo da escrita, a ilustración, a edición e a promoción da literatura infantil mexicana.
Unha parada necesaria para o encontro, nun camiñar de ida e volta retroalimentadora, que permita afondar na construción de pontes de irmandade entre a literatura máis moza galega e a que nace no país americano e promove a FILIJ de Cidade de México.
Saudamos e celebramos con ilusións renovadas, pois, este ensanchado porto de abrigo que protexe a formación da infancia, e por extensión o futuro da sociedade, desde o libro e a lectura como columna vertebral cultural, mais tamén desde a convicción do convivio coa palabra como instrumento capaz de transformar o mundo cara a unha maior conciencia crítica, igualitaria, respectuosa, libre e tolerante con todas as identidades desde o coñecemento e posta en valor da propia.
Con certeza, o cuco non resistirá a tentación de saír do cubil en Pontevedra neste abril.
Entrevista
de Paula Vázquez para La Voz de Galicia, publicada o 4 de abril de 2018. A versión orixinal pode verse aquí.
“De raíces larachesas e docente en Coristanco, Mercedes Queixas (A Coruña, 1968) vén de publicar o seu primeiro libro infantil: Xandra, a landra que quería voar, unha chamada de atención a cativos e maiores para manterse no ar e non caer no inconformismo. «Mesmo sendo adultos, non debemos renunciar á capacidade de soñar», lembra a escritora.
– La Voz de Galicia (LVG): Esta é a primeira vez que publica para nenos. ¿Como xurdiu a idea?
– Mercedes Queixas (MQ): Xurdiu hai moito tempo, a partir dunha petición da miña filla máis nova. Díxome por que non escribía cousas importantes e interesantes para nenos e nenas, no canto deses textos serios e aburridos que eu facía. Entón tomeino coma un reto persoal. Partindo deses relatos que ás veces lle lía a elas cando eran cativas, pregunteille que conto lle gustaría que escribise. Pediume que contase a historia dunha landra que quería voar. E así foi.
– LVG: O libro fala dos soños e da posibilidade que, como seres humanos, temos de conseguilos. Para lelo non hai un límite de idade…
– MQ: Creo que cando o escribín realmente pensei en min, ou en calquera persoa adulta. De feito, nunha das presentacións máis recentes, cando lle preguntei aos cativos por que lles parecía que eu escribira este libro, un díxome directamente «porque ti tamén querías voar». Sentinme absolutamente espida, tiña razón! Eu compúxeno porque preciso soñar. Mesmo sendo adultos, creo que nunca debemos renunciar á capacidade de aspirar a algo.
– LVG: Unha historia para crer e soñar, ter esperanza e nunca perderse. ¿Uns valores que se perden cada vez máis nesta sociedade?
– MQ: Si, estou segura de que me enriqueceron moito todas as lecturas de libros infantís que eu compartía coas nenas. Non nos podemos conformar con que as cousas teñen que ser así porque veñen dadas, porque todo o mundo as fai ou porque é o que se leva. Podemos ter diferentes desexos e traballar para acadar outros obxectivos. Con esta obra, quero compartir un convite que moitas veces me fago a min mesma, a voar e a non caer no inmobilismo e inconformismo. Debemos ter a nosa maneira de ver o futuro e o noso propio dereito a traballar por el. Este libro é algo así como unha chamada de atención, e paréceme fundamental transmitirllo ás crianzas.
– LVG: Xandra conta coas ilustracións de Paula Pereira. ¿Vostede tamén participou no proceso creativo?
– MQ: Eu entregueille o texto, e cando ela mo devolveu coas súas ilustracións foi cando me convencín a min mesma de que podía haber un libro. Antes non, para min só era un texto gardado nun arquivo. Ela tiña moitas ganas de experimentar co ámbito da ilustración infantil. A obra é un reto das dúas. Meu, á hora de construír un texto, e dela, á hora de artellar o plástico, de facer que esas palabras tivesen unha iconografía.
– LVG: O luns celebrouse o Día do Libro Infantil. ¿Cal cre que é a importancia do fomento á lectura desde a infancia?
– MQ: É fundamental. Cando nace unha criatura, ao igual que existe a prioridade da alimentación física, eu creo que temos que ter á par unha manutención formativa, espiritual, mental…Un neno ou unha nena que desde o principio está en contacto cos libros, será moito mellor para si mesmo e para o mundo. O libro ten que estar sempre presente e ao alcance de todos. E logo, cadaquén, xa escollerá.
– LVG: ¿Ten algún texto ou autor de referencia á hora de poñerse a escribir neste ámbito?
– MQ: Teño moitos, pero quen me merece o respecto maiúsculo son aquelas autoras e autores que pensan nunha escrita para axudar a formar e transformar a sociedade, aqueles que traballan dunha maneira vocacional na literatura infantil e xuvenil. Son piares fundamentais na construción da nosa sociedade, construír un texto para os máis pequenos é moi difícil.
– LVG: ¿Que tal a experiencia cos cativos?
– MQ: A experiencia xenial, e creo que é por iso polo que cada vez me poño máis nerviosa [ri]. Os cativos palpitan doutro xeito. Non teñen que ser politicamente correctos nin enganan a ninguén. Sabes que aquelas caras de sorpresa ou colaboración na contada son así. E eu sinto esa empatía.”
Mercedes Queixas 