Poemaxes LX

Contar ruínas
coas que devastar corpos.
Caligrafarme

Advertisement

Vindel, non sei cando nos veremos

Artigo publicado na versión en papel de Sermos Galiza en marzo de 2018.

“Caramba, profe, a túa cara de fachenda non engana”.

Así se expresaba unha alumna, a viva voz, ao me encontrar por primeira vez fronte ao Pergamiño Vindel, unha das alfaias fundacionais do patrimonio cultural galego que fai parte principal da exposición “O Pergamiño Vindel. Un tesouro en sete cantigas” que está a piques de se clausurar no Museo do Mar de Vigo.

E non se enganaba ela, non. E tampouco quería disimular eu, porque non había razón para o engano.

Descubrín o Pergamiño Vindel a comezos da década dos anos 90 como estudante de filoloxía galega na UDC. Fun acrecentando progresivamente, canda el, os coñecementos dun pasado oculto e para min inesperado, mais que por fin daba sentido emocional e alicerce argumental a todo o que era preciso normalizar: a lingua, a literatura e a cultura galegas. Asemade, nos últimos vinte e dous anos non houbo un só curso en que non lle falase ao alumnado da súa existencia, do seu contido e da súa importancia maior. E mesmo desde a publicación da edición facsimilar preparada pola editorial Galaxia, ningunha promoción deixou de ter o Pergamiño Vindel na súa man, descubrir a súa lectura e valorar a importancia dun documento histórico que falaba e sentía coma nós coa única distancia do tempo. Velaí o xeito de aprender coas probas testemuñais presentes para traspasar o veo da desmemoria colectiva.

Comprenderán, pois, a miña teimuda insistencia para combinar unha visita didáctica co Museo do Mar, que acolle esta fe de vida da lingua, literatura e cultura galega desde o pasado mes de novembro e até o tan próximo 4 de marzo en que, novamente, viaxará á Morgan Library & Museum de Nova York, cara a ese exilio en que, co carimbo do desleixo, abandonamos historicamente a representación do noso ser na súa expresión artística e cultural.

Finalmente, a visita produciuse, mais o tempo do acompañamento con guía debía ser cativo, mesmo insuficiente segundo a valoración do alumnado. Apenas media hora para percorrer a exposición de cincuenta pezas de arte, de tipoloxía diferente. Un tempo que nada a ver ten coa medición pausada medieval en que a observación e a reflexión puidesen converterse en interrogantes integrais á procura de respostas inquietas.

Alí mesmo soubemos da imposibilidade de dar atendida a elevada demanda de visitas guiadas, o que provocara a decisión de abrir os luns, día de peche habitual do museo.

Aínda fica en nós a autoestima capaz de rachar cos espellos deformadores da identidade galega, pensei orgullosa! Aínda non está todo perdido! O pobo quere saber da súa propia tradición cultural!

Con todo, unha parte do pobo resístese a aprender e avoga por confundir desde a ignorancia, o ocultamento e a mentira. E cando esa parte combina co poder o resultado multiplica os efectos negativos para a sociedade.

Ante a gran demanda xerada estas últimas semanas para visitar a exposición do PERGAMIÑO VINDEL, temos que comunicar que a partir de hoxe xa non se poderá visitar con guía a exposición a menos que teñan feito xa as súas reservas. Lamentamos as molestias.

Esta nota, publicada o 21 de febreiro na web do Museo do Mar de, dependente da Xunta de Galiza, anunciaba o inexplicábel.

Así pois, ante a gran demanda de visitas guiadas, non ampliamos a oferta nin reprogramamos o horario nin contratamos persoal especializado. Non, pechamos o servizo público e cancelamos o dereito á (in)formación.

De máis a máis, o apoio didáctico que se ofrece desde a web, e que debería ser pauta complementaria da visita, está dirixido ao alumnado de primaria e de 1º e 2º de ESO, mais non ao daqueles cursos en que o currículo escolar obriga a achegarse á historia e literatura galega medieval: 3º ESO e 1º Bacharelato.

Un estrañamento que, infelizmente, se confirma nas unidades didácticas que se ofrecen ao esquecer convidar a reparar o alumnado na importancia de estarmos ante un documento escrito nunha lingua de pobo e de reis, o galego medieval, fillo do prestixio do primeiro reino europeo, o Reino de Galiza, e epicentro cultural nun tempo de esplendor político, social e cultural.

E o peor é que ningún síntoma se percibe dunha outra oportunidade para o reencontro.

Poemaxes LIX

Nos labirintos
incompletos da infancia
que eu transitei

Bueu: contacontos Xandra, a landra que quería voar e obradoiro con Paula Pereira e María Montes

Poemaxes LVIII

Heivos contar
do reflexo do soño
na noite en luz

Poemaxes LVII

Desaramar.
Desandar os camiños
ennobelados

Razóns polas que (non) parar a roda das mulleres

Artigo publicado na versión dixital de Sermos Galiza o 7 de marzo de 2018. A versión orixinal pode consultarse aquí.

Están a ser moitas as tentativas mediáticas para o despiste ao redor da convocatoria da folga de mulleres convocada para este próximo 8 de marzo, unha data que, con certeza, xa ten marcado un punto de inflexión a respecto de certo mimetismo festivo de anos precedentes que tan urxente era revisar.

É por iso máis preciso do que nunca focar o tema de por que chegamos até aquí. Unha convocatoria de folga nunca é unha medida lixeira, simple, casual, anecdótica nin gratuíta, senón unha opción límite, excepcional e que obedece a poderosas razóns. É por iso de afectación colectiva, malia estar promovida ou centrada nun sector social concreto.

A folga de mulleres convocada para este próximo 8 de marzo ten carácter internacional, mais o presidente Feijoo non comprende, desde o seu outeiro gulliveriano, que pode levar as liliputianas locais a tomar a palabra e tirar o mandil sumándose a un paro laboral, de coidados e de consumo. Sen consulta nin cita previa, por conta propia e alterando a orde correcta.

Esta folga está a se converter no espello dunha realidade discriminadora e inxusta onde é preciso mirarnos para mudar a imaxe conformista e distorsionada, politicamente correcta, ortodoxa coas rutinas preestabelecidas de minutos de silencio e titulares ermos, convertidos en sinais inmobilizadores no canto de direccións prohibidas que acaben por cederen o paso á igualdade real das mulleres traballadoras.

O conxunto da sociedade moderna debería sentirse copartícipe e os responsábeis políticos son imprescindíbeis como modelos, mais difícil comezo no camiño da igualdade e da xustiza prognostican as actuacións e acusacións irresponsábeis de colectivos políticos como PP e Ciudadanos ao nos identificaren como insolidarias, elitistas, provocadoras de confrontacións cos homes, machistas, anticapitalistas, ideoloxizadas…

Ben é certo que non nos é léxico alleo nin tampouco estraña un vocabulario que precisamente é a base e xustificación dun modelo patriarcal opresivo herdado, social, económica e educativamente, por moitos homes mais tamén aínda por moitas mulleres.

E precisamente porque sabemos da súa responsabilidade na realidade actual das mulleres a nivel internacional, e por iso tamén galegas, cómpre quebrar de vez cos individualismos que ollan de esguello e que só alimentan a fame do machismo, revolvéndonos colectivamente as mulleres, solidarizándonos coas nosas mans que sosteñen a metade do ceo, como nos aprendeu a poeta Xohana Torres, para termarmos da roda do mundo.

Porque a desigualdade das outras toca a miña pel tamén.

E ben sabemos que o camiño é longo, demorado, mais é preciso andar a pé firme, paso a paso, a pegada dunha atrás das pegadas das outras.

Precisamos medidas políticas que impidan que o presidente Rajoy, ao ser entrevistado sobre a fenda salarial que impide ás mulleres cobrar o mesmo salario polo mesmo traballo, responda publicamente cun “no nos metamos en eso”.

Precisamos medidas xudiciais que impidan o peche do xulgado de violencia da muller na Coruña durante un mes por “falta de substituto”.

Precisamos medidas económicas e laborais que non obriguen a renunciar a unha parte de nós penalizando a maternidade ou o desenvolvemento profesional.

Precisamos medidas de control ético publicitario que impidan a reprodución de roles secundarios para as mulleres, empregadas como simples corpos obxecto hipersexualizados.

Precisamos medidas educativas que axuden a formar unha mocidade crítica coa realidade discriminatoria por razón de xénero.

Con todo, a pirámide da desigualdade feminina non sempre se manifesta á luz do día, con testemuñas directas nin nos afecta a todas por igual. É por iso que podemos sentir que nós estamos exentas, libres e que nada podemos facer para mudar a vidas das outras, vítimas alleas que terán que mirar por si e analizar as súas razón para aguantar, soportar, tolerar…

Eis as non razóns para non ollar de fronte ese espello que nos está a volver en tempo real unha imaxe insolidaria e mesmo tráxica que preferimos evitar mirando para outro lado.

Como docente do ensino público galego, non cobro menos que os meus compañeiros por facer o mesmo traballo e asístenme os mesmos dereitos laborais. No entanto, somos as mulleres as que solicitamos máis permisos e excedencias por coidado de fillas, fillos e maiores e autolimitamos as opcións de promoción porque continuamos a asumir outras xornadas laborais dentro e fóra da casa relativas aos coidados, o que implica asumir renuncias na progresión da nosa vida formativa e profesional.

Como pode entenderse, se non, a importante representación masculina na composición dos equipos directivos, nomeadamente nas direccións dos centros educativos, nun colectivo tan altamente feminizado?

Por outra banda, como escritora percibo a ben visíbel progresiva incorporación –e con que forza renovadora!- da escrita asinada con nome de muller, o que puidera facernos concluír que o equilibrio da balanza literaria xa chegou.

Mais o certo é que a análise dalgúns catálogos editoriais desmenten tal espellismo hipnotizador, así como as direccións editoriais ou o ronsel de nomes premiados en determinados certames como o senlleiro Premio Otero Pedrayo que estes días se entrega por primeira vez –en 40 anos!!!!- a unha muller de currículo dificilmente inigualábel: Margarita Ledo Andión.

E xa para lle pór o ramo a estas breves mencións persoais aínda cabería preguntarnos se responde ao tempo azaroso ou a algún andazo incompetente feminino que sexa tan maioritaria a representación masculina de cargos políticos dentro da Consellaría de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria?

Sigo procurando algunha razón para non me sumar á folga de mulleres este #8M e non consigo ningunha. Todas as razóns existen para irmos á folga. Todas as mulleres que podemos parar, debemos ser a alternativa ao medo das que aínda non poden.

Entrevista no programa Chamando á Terra

No programa Chamando á Terra da Radio Galega fixéronme esta entrevista o sábado 3 de marzo de 2018. Agradecida!!
“Mercedes Queixas conversa con María Solar sobre o seu traballo de edición dos relatos inéditos de María do Carme Kruckenberg, compilados en O morto asasinado e outros contos, e do seu último traballo como autora, Xandra, a landra que quería voar. A entrevista pode escoitarse aquí.”

Poemaxes LVI

Nunca volvemos
ás imaxes completas
que nos transitan

“Os relatos de María do Carme Kruckenberg”, entrevista no Diario Cultural da Radio Galega

Desde o Diario Cultural da Radio Galega:
Esta foi a entrevista que me fixeron sobre o volume O morto asasinado e outros contos, onde se recollen narracións breves inéditas de María do Carme Krukenberg. A entrevista pode escoitarse aquí.