Arquivo por meses: Decembro 2017

Recensión de Xandra, a landra que quería voar, en Lecturafilia

Poblicado o por

Esta é a recensión de Xandra, a landra que quería voar, publicada en Lecturafilia o 15 de decembro de 2017:

“O outro día, despois de ver una serie na televisión pola noite, non daba durmido. Así que, collín dous libros e púxenme a lelos e a soñar. Son dous libros de Urco Editora que, combinados á perfección, me fixeron volver a ser una nena.

Primeiro lin A brétema, unha preciosidade dende o principio a fin. Ilustrado por María Montes Sueiro, e con texto de María Victoria Moreno, é unha proposta educativa que nos fala de como se forma a brétema dun xeito moi ameno, como sempre adoita acontecer coa literatura infantil. A mellor sempre é aquela que nos ensina cousas baixo un prisma pouco convencional e sen que nos decatemos. Con este texto, os máis cativos e cativas terán a oportunidade de achegarse xa dende a primeira idade ao mundo fantástico da que será a homenaxeada polo Día das Letras Galegas 2018.

“Decatáronse axiña de que a brétema non era coma as nubes, que están feitas coa auga do mar, que non son amigas das persoas e voan sempre moi altas polo ceo. A brétema, en troques, camiña preto da terra e pousa nas ás dos paxariños ou nos cabelos dos nenos. As nubes levan lóstregos e tronos”.

Seguín despois con Xandra, a landra que quería voar, que contén texto de Mercedes Queixas Zas e ilustracións de Paula Pereira Carreiro. Como no caso anterior, é un libro moi coidado, que nos fala dos soños, e das posibilidades que, como seres humanos, temos de conseguilos. É unha historia para crer, para ter esperanza e para nunca renderse, valores estes que parecen perderse nas nosas sociedades.

Lonxe do que poderiamos pensar, estas dúas historias están concibidas para todos os públicos, pois os soños e a fantasía son algo connatural ás persoas, sen límites de idade. Ademais, estes dous libros teñen algo máis en común, que están protagonizados e creados por mans femininas, unha proba de que as mulleres temos moito que achegar a este mundo. Por iso, parabéns por partida dobre a Urco Editora: por recuperar e publicar historias fantasiosas e universais, e por visibilizar sempre ás mulleres.

Anímovos a agasallar no Nadal con estes libros. Cabe mencionar tamén que os dereitos de autoría de A brétema serán cedidos por desexo da familia de María Victoria Moreno á Asociación de Atención á parálise cerebral e afíns “Amencer-Aspace”.”

Recensión de Xandra, a landra que quería voar, por Ramón Nicolás

Poblicado o por

Esta é a recensión de Xandra, a landra que quería voar, feita por Ramón Nicolás, e publicada en Caderno da crítica o 28 de novembro de 2017:

“Asistir a unha estrea conxunta neste xénero e tan prometedora, de autora e ilustradora a un tempo, que simboliza Xandra, a landra que quería voar, publicado en Urco Editora, resulta unha verdadeira regalía. Éo porque este álbum infantil ten, ademais, esa posibilidade de articularse como unha proposta susceptible de varias lecturas e penso que de todas elas se sae con proveito.

A miña particular obriga a salientar a limpeza, sinxeleza e claridade do trazo nas ilustracións e o acaído da escolla cromática de Paula Pereira, sempre atenta aos mínimos detalles, e que establece un diálogo visual suxestivo co texto de Mercedes Queixas. O imaxinativo relato desta última -nese punto medio que facilita a transmisión da mensaxe de mans dadas cunha expresión coidada- posibilita acceder a un argumento sometido a un proceso de personificación pouco transitado como é o dunha landra que cobra unha presenza activa e singular como gromo dun dos nosos símbolos identitarios, transformada aquí nunha personaxe con personalidade propia que non quere ser coma as demais compañeiras e que abraza, conscientemente, arelas de liberdade e comparte a fe nos propios soños da man dunha andoriña amiga. Pero aínda hai máis, Xandra… resulta operativa a un tempo para encarar a relevancia da nosa contorna natural situada, e a obriga de respectala, situada nun espazo emblemático de noso como é o Courel…, e no Courel non podía faltar, asemade, a presenza do gran Uxío Novoneyra que paira, implícita e explicitamente, en todo o relato.  Ese “chove pra que eu soñe” adquire aquí unha carta de natureza fermosa e fantástica, que convida, sempre, a soñar e voar. Os meus parabéns por esta iniciativa e toda a sorte do mundo para a súa andaina, que espero feliz e intensa.”

Os nomes que nos contan

Poblicado o por

Artigo publicado na versión en papel de Sermos Galiza o 23 de novembro de 2017.

“Con eses apelidos non podes negar de onde es”, téñenme dito en máis dunha ocasión. E non é de estrañar –nin que é afirmación certa nin que eu perdo tempo en me negar-, pois os nosos apelidos son un bo cartón de identidade para nos fincar nun espazo e mais nun tempo de noso con historia propia.

Mais tamén para nos camuflar noutras peles alleas cando a deturpación se activa para nos proscribir en fonéticas distantes e semánticas ficticias.

Lembro que a aprendizaxe dos nomes da contorna na miña infancia chegou por dúas vías: unha, visíbel, verbalizada nas conversas da familia e representada nos lugares biográficos; outra, cantada, na primeira escola do barrio urbano de finais da ditadura, que alentaba a memorización abstracta de espazos descoñecidos baixo os acordes melódicos que ordenaban cabos, golfos, provincias e capitais.

A toponimia íntima galega apenas tiña representación naqueles mapas ríxidos e balorentos da España de Castilla la Nueva e Castilla la Vieja. E xa se sabe que o que non se nomea nin se representa e transita, non existe.

Non existe porque non se ve en presente, malia ser un pretérito pronto a falar.

No entanto, o tempo é dono de si e é quen ten a última palabra para demudar as cores da actualidade e escorrentar silencios.

Mudan os tempos, tamén climatoloxicamente falando, si, e este país dos dez mil ríos cunqueiráns seca aos poucos e a nosa tópica face verde amarelece.

A grave seca que estamos a soportar avolve o pasado dos non lugares e expón o catálogo de perdas territoriais irreparábeis, habitantes de memorias individuais, familiares e colectivas, nunha galería toponímica que, teimudamente, acorda o que somos e o que historicamente deixamos estragar.

O lendario e mítico Castro Candaz de Chantada aboiou no encoro de Belesar para nos volver a estampa necrolóxica de quilómetros de terras fértiles expropiadas para alimentar o (des)crédito de Fenosa.

No mesmo lugar, as ruínas do asolagado Portomarín emerxen das augas para se converteren en filón turístico, tanto que o concello instalou paneis informativos para os turistas faceren de conta da perda do patrimonio monumental, tal e como se as lendas tradicionais galegas das vilas asolagadas medrasen en doses de realismo para desprazaren a ficción imaxinaria.

A seca axudou tamén a alentar e combinar todas as forzas activas para espavorecer con lume arrasador e asesino unha toponimia convertida en terra queimada: Cervantes, As Neves, Vilariño de Conso, Chandrexa de Queixa, Chandebrito, Mondariz, Baiona, Carballeda de Avia, Vigo…

A resposta activa da forza comunal ardeu máis unha vez de impotencia e indignación ante a ausencia de focos informativos e de instrucións coordinadas que fixesen efectivo un plan de alerta e prevención oficial, finalmente inexistente.

A desidia e a falta de empatía co medio natural, por unha banda, e a ignorancia nos valores e potencialidades do país, convertido en frío obxecto mercantil, colocan o despropósito toponímico novamente nos titulares de prensa.

Turismo de Galicia, dependente da Xunta, presume do bergantián Monte Neme como reclamo turístico nunha idílica imaxe de augas cor turquesa, que vén ser unha balsa de residuos pendente dun plan de rexeneración que a Xunta aínda non cumpriu nesta canteira e mina de wolframio. “Dáme Galicia” di o lema que ben podería ser respondido á galega: “E para que?”

Mais de turbias incursións mineiras co beneplácito do goberno galego moito fomos aprendendo nos últimos tempos noutros topónimos, que transcenderá pola dignidade do pobo que os defendeu, como Corcoesto ou máis recentemente Touro e O Pino.

Milleiros de sinaturas recollidas, de accións comunitarias reivindicativas que conseguen protexer e manter viva a terra dun pobo que soubo pór un nome propio a cada eira, tenza, regueiro, curuto, etc., construíndo un patrimonio inmaterial inmenso e de valor incalculábel.

Cada topónimo documenta a historia do lugar que denomina. O pobo que o defende, sen dúbida, enriquece cada capítulo da súa historia compartida.