Cambados: presentación de Labrego con algo de poeta

Advertisement

Labrego con algo de poeta. Biografía de Manuel María

Toda fin de etapa xera expectativas, mais tamén medos e incertezas. Cando ese punto e final o traza a superación da nosa licenciatura en Filoloxía, ao tempo que se abre un espazo de expectativa profesional, o plano persoal séntese realizado e coa forza intensa que pulsa o futuro próximo que desexas converter nun novo punto de inicio.

Aquel monllo de inseguridades viuse sorprendido a comezos dos anos 90 cando Francisco Pillado, director dos Cadernos de Teatro, mantivo un encontro cun grupo de compañeiras e compañeiros de promoción, no que asumimos a encomenda de realizar unha edición de La Galiciana de Xoán da Cova, Anxo Gómez e eu.

A ilusión era inmensa, facilmente imaxinábel, mais tamén a acrecentaba o feito de ternos recomendado que falásemos con Manuel María, pois era un gran coñecedor do famoso idioma trampitán que inventara aquel curioso autor ourensán.

Unha vez organizado o noso primeiro plan de traballo como filólogos, decidimos viaxar a Monforte, á libraría Xistral, previa cita telefónica con Manuel María.

Moi pouco sabiamos naquela altura do autor, remataramos Filoloxía Hispánica -Subsección Galego-Portugués sen ter lido un só verso seu, polo que a nosa documentación se limitaba a algunhas fontes orais amigas partilladas que evitaron o noso ridículo maiúsculo.

Cara a Monforte nos diriximos con toda a expectación como compañeira de viaxe. Localizamos a libraría, entramos timidamente, presentámonos a Saleta e ela nos encamiñou cun sorriso afábel cara á mesa camilla de traballo e conversa onde nos agardaba Manuel María.

A súa espontaneidade, a riqueza da conversa e a prolixa información con algún que outro documento gráfico que nos subministrou converteu aquela xornada de traballo nun día inesquecíbel na nosa memoria, tanto que no retorno á casa en coche sentiamos ter sido partícipes dun momento irrepetíbel e mesmo aínda máis convencidos de que aquela nosa escolla académica non fora nada errada.

O encontro humano levou á descuberta do escritor, nomeadamente do poeta, e o contacto persoal retomouse grazas a nos converter co tempo en veciñanza coruñesa, o que facilitou o encontro periódico en todo tipo de actos e eventos culturais, literarios, cívicos ou políticos.

O interese pola súa extensa obra poética medrou até chegar a se converter no título do que debería chegar a ser unha tese de doutoramento que finalmente Boloña obrigou a ficar en cadernos con páxinas de anotacións e múltiples horas de lectura ben investidas para o regusto da lectora.

E chegou este 2016 coas roupas centenarias das Irmandades da Fala e cun 17 de maio que nos propón achegarnos, superadas sombras previas, a unha luz resucitada, tomando prestado un dos case cincuenta títulos poéticos de Manuel María.

A proposta de escrita dunha biografía divulgativa por parte de Vítor Freixanes, para a Editorial Galaxia, permitiu trasladarmos á escrita algunhas daquelas anotacións para procurar construír un discurso abreviado dun autor referencial na literatura galega e intelectual comprometido durante a segunda metade do S. XX.

Autor e obra habitan en intercomunicación permanente, por iso os seus versos trouxeron consigo o alento poético para o título final da biografía de Manuel María: Labrego con algo de poeta.

O conxunto dunha obra literaria que se aproxima aos cen títulos en perfecta e harmónica simbiose cunha actitude vital coherente, consecuente e firme nos seus principios nacionalistas galegos fican retratados neste libro que quere ser, de principio a fin, homenaxe agradecida a quen practicou sen descanso nin renuncia tanto amor aos próximos, á casa, á tribo, ao país, ao pobo, á cultura, á literatura e á lingua galega.

Lugo: presentación de Labrego con algo de poeta, xunto á Antoloxía poética de Manuel María, en edición de Darío Xohán Cabana

Ramón Nicolás: De pergamiños, follas voandeiras e libros ao .gal (Breve historia da literatura galega), por Mercedes Queixas

Desde o Caderno da crítica, de Ramón Nicolás, recensión sobre “De pergamiños, follas voandeiras e libros ao .gal (Breve historia da literatura galega)”, publicada o 26 de marzo de 2016. A versión dixital pode verse aquí.

Historiografar e sintetizar as principais liñas de sentido da totalidade do noso corpus textual en pouco máis de duascentas páxinas é un esforzo meritorio que supón mergullarse, con vagar, nun enorme océano que vai da Idade Media ata hoxe cunha ollada sempre crítica e valorativa. Facelo ponderadamente e con rigor, salientando con equidade o máis relevante, é outro dos seus acertos. E cómpre non esquecer a súa indubidable utilidade, o seu propósito divulgador, o estilo conciso e ameno que o domina e ese pouso de orgullo que queda tras a súa lectura: estamos e existimos, tamén, grazas a ese ser vivo que é a nosa literatura.

Este texto publicouse nas páxinas do suplemento Fugas, de La Voz de Galicia, o 25 de marzo de 2016, baixo o título de “Unha monografía, viva e portátil, da literatura galega”.

Booktrailer de De pergameos, follas voandeiras, libros ao punto gal. Breve historia da literatura galega

Velaquí está o fermosísimo booktrailer para presentar De pergamiños, follas voandeiras e libros ao .gal. Breve historia da literatura galega, publicado por Edicións Xerais.
Grazas sempre ao bo amigo e brillante profesional Alberte Sánchez Regueiro de Distrito Xermar, por ilustrar con tanta elegancia as palabras da miña escrita que procuran partillar o orgullo de posuírmos unha tradición literaria, escrita e oral, desde finais do século XII.

Entrevista a Mercedes Queixas, autora de Labrego con algo de poeta, na Editorial Galaxia

Desde a Editorial Galaxia, entrevista sobre “Labrego con algo de poeta. Biografía de Manuel María”, publicada o 7 de marzo de 2016. A versión dixital pode verse aquí.

Falamos con Mercedes Queixas, autora da biografía de Manuel María, homenaxeado co Día das Letras este 2016.

– Galaxia: Por que este título para este libro?
– Resposta: Procurei un título que achegase ao público lector unha definición totalizadora do autor e pareceume que eses versos seus tirados do poema titulado “Carné de identidade” o eran. A íntima conexión coa Terra e a necesidade de pulsar incansabelmente o convivio coa Poesía foron a cerna do ser e do sentir vital de Manuel María.
– Galaxia: Cal foi a principal dificultade coa que te atopaches á hora de encetar este traballo?
– Resposta: Manuel María aínda é sentido en presente, non o vemos, mais a súa obra, tan popularizada en vida, segue nas lecturas e relecturas de moita xente, así como a emoción das lembranza de vida compartida.
A Manuel María nada lle era alleo no seu tempo, as claves da súa vida e da súa escrita, camiños paralelos, están marcadas pola acción, pola implicación, o que explica a súa presenza e acompañamento en multitude de actos ora de xénese literaria ora formativa, divulgativa ou reivindicativa, xunto á súa necesidade de percorrer o País para o coñecer e, ao tempo, se coñecer a si mesmo e a súa tribo, o que o levou a manter contacto con multitude de persoas, colectivos, asociacións, etc. que o seguen a lembrar como memoria viva.
Manuel María era un gran conversador e un brillante orador, é difícil non sentirmos aínda en nós a súa voz penetrante e segura, o discurso do intelectual comunicador próximo ao auditorio.
É unha figura tan viva, tan apreciada, que quixen que nesta biografía tivesen voz propia algunhas persoas que testemuñasen a relevancia do noso autor como poeta e como cidadán amante do seu pobo, comprometido co seu presente e futuro.
Non poder dar cabida a moitas máis voces nese coro para min tan necesario, xunto á necesidade de sintetizar unha vida tan intensa no plano individual e colectivo do autor do maior corpus literario desde 1950, foi sen dúbida a maior dificultade.
Saleta Goi, a compañeira e confidente do poeta, quen me transmitiu toda a confianza necesaria para este traballo e a quen debo a maior das gratitudes.
– Galaxia: Poucos autores hai máis unidos á Terra que Manuel María…
– Resposta: Efectivamente, a necesidade da Terra en Manuel María fica patente no conxunto da súa poliédrica obra literaria ben sexa esta poética, narrativa, teatral, ensaística ou xornalística a través das columnas semanais en prensa do seu espazo “Andando a Terra”.
O autor reconstruíu poeticamente a xeografía galega: Valdeorras, o Orcellón, o Val de Quiroga, Pantón, Compostela…
Na biografía recollemos unha anécdota ben significativa que nos contou Saleta Goi. Cando chegaban a Outeiro, á súa querida e tan poetizada Casa de Hortas, antes de entrar na casa e saudar a familia, daba unha volta polo arredor da casa, pola horta, admiraba como estaba todo. Era unha necesidade case panteística.
Na obra de Manuel María a Terra é a grande protagonista, destaca como a cerna arquitectónica do seu pensamento creativo, desde o contorno máis próximo, a casa familiar outeirense, até os círculos vivenciais na tribo chairega, primeiro, monfortinos despois e todos os espazos que visitou, maiormente debido a compromisos profesionais como escritor e intelectual de prestixio incomparábel, no Estado español –nomeadamente en Euskadi e Catalunya-, Portugal –terra adorada- e América do Sur.
O coñecemento e comprensión do próximo levouno a espertar a curiosidade polo alleo, nunha vocación de se achegar ao universal desde o local, o que explica as continuas referencias culturais, históricas e literarias alonxadas a nós no tempo e no espazo, así como a necesidade de viaxar con maior vontade de lecer, especialmente nos últimos anos após a súa xubilación como procurador dos tribunais, a outros países que serían poetizados en O camiño é unha nostalxia.
– Galaxia: No teu anterior traballo na nosa editorial achegácheste á figura de María do Carmo Kruckenberg. Agora, a Manuel María. Como se fai para achegarse á vida e obra de poetas tan grandes coma eles dous?
– Resposta: Teño a sensación de que foi como viaxar pola mesma estrada, mais facendo o camiño á inversa, en direccións contrarias.
Achegueime a María do Carme Kruckenberg como poeta, como lectora da súa poesía da que fiquei prendada e a que me levou a espertar curiosidades sobre a súa vida, após ter coincidido con ela e escoitado recitar coa súa voz firme e contundente. Felizmente, para reconstruír esa biografía e poñela por escrito ela foi a protagonista principal e a súa voz é quen enfía as palabras dos días intensamente vividos.
A Manuel María coñecino a comezos dos anos 90, recén licenciada en filoloxía, cando me recibiu na libraría Xistral, que atendía con Saleta en Monforte, xunto a un compañeiro de promoción, Anxo Gómez. Aceptara manter un encontro connosco para nos informar sobre Xan da Cova, un autor que estabamos a investigar para editar unha obra súa. Aquela visita marcoume para sempre, a súa naturalidade, a conversa lúcida e sabia, envolvente, a súa xenerosidade fíxonos conscientes de que acababamos de vivir unha experiencia única e irrepetíbel.
Coincidir con el na vida sociocultural da Coruña, acudir a algunha presentación súa, partillar algunha tertulia na cafetaría Kirss da cidade, guioume para a lectura continuada da súa obra tan fértil, tan plural nas formas métricas, no discurso, no obxectivo e ao tempo tan innovadora. Lembro a impresión que levei cando tiven nas mans os dous volumes da súa obra poética. Algo así só é quen de facelo un ser único que viviu cun profundo amor á súa terra, ao seu país, á súa tribo, á poesía e á vida.”

“Manuel María é un océano”, entrevista en La Voz de Galicia

Desde La Voz de Galicia, edición de Carballo, entrevista feita por Patricia Blanco sobre “Labrego con algo de poeta. Biografía de Manuel María”, publicada o 4 de marzo de 2016. A versión dixital pode verse aquí.

Hai xa uns días que Labrego con algo de poeta. Biografía de Manuel María (Galaxia) anda polas librarías. A nova obra (coral, como ten dito ela) de Mercedes Queixas Zas fai un convite dende os andeis. Durante uns dous meses, logo da invitación da editorial, o libro estivo buscando forma na cabeza da autora. Despois chegou a escrita mesma. De cara ao 17 de maio, a idea é que «a xente xa vaia facendo os deberes», ri. Este ano, as Letras Galegas son para el, para Manuel María (1929-2004), o home e escritor de Outeiro de Rei.
– La Voz de Galicia: Todo un reto, parece, este traballo sobre Manuel María, no ano no que se lle dedican as Letras.
– Mercedes Queixas: Unha ilusión e unha satisfacción. A Manuel María adóroo como poeta e admíroo como persoa. Vida e obra camiñan xuntas. O reto era grande, porque foi un autor prolífico, completo. A súa vida foi vivida intensamente. Con Manuel María resultaba posible un volume enciclopédico, pero un libro de divulgación, con páxinas limitadas, non me foi doado.
– La Voz de Galicia: Logo tería que seleccionar.
– Mercedes Queixas: Intentei facer unha liña no tempo onde sobranceasen aspectos determinantes para unha primeira achega a el. Tiña unha pequena vantaxe: a súa obra xa a tiña traballado con anterioridade. Nunca chegara a poñelo por escrito, pero si a tiña lida, e volvo a ela periodicamente. Iso axuda a escolmar: tiña como varias antoloxías persoais, miñas, cos libros moi marcados. É un autor que tiven a sorte de tratar en persoa, sobre todo na última parte da súa vida, cando veu vivir á Coruña: para nós era un veciño máis, tiña unha participación social e un estar na cidade moi importante. Manuel é un autor moi grande, todo un océano.
– La Voz de Galicia: ¿Cre que somos conscientes do papel que xogou Manuel María?
– Mercedes Queixas: Creo que lle acontece como aos grandes autores, aos que logo chamamos clásicos. Medran e empezamos a velos dunha maneira totalizadora unha vez que non están e hai ese distanciamento físico e temporal. As grandes obras son aquelas que se sosteñen no tempo, que volves a elas e seguen tendo peso e incluso gañan presenza, comunicación. Á obra de Manuel pásalle iso e sabiamos que lle ía pasar iso: é moi completa, moi de raíz, que nace dende o máis local, o máis próximo, e que se vai ensanchando a todos os círculos da vida. É universal, unha obra dun tempo, dun país, pero tamén unha obra que vai máis alá dun tempo do propio país.
– La Voz de Galicia: ¿Iniciará agora unha xira? ¿Ten previsto visitar a Costa da Morte?
– Mercedes Queixas: Polo momento, para esa zona, non teño nada previsto, mais agardo que si. Estamos preparando a axenda da editorial e recibo moitos convites. A veces penso que vou repetir o ronsel de Manuel. É raro o lugar do país, concello ou colectivo que non teña unha lembranza del. Un dos seus lemas era andar a terra toda, para coñecela, explicarse e explicala. El non está, pero segue presente. O del era un camiñar incesante, era profundamente querido, o cal explica a popularidade da súa obra, como o pobo a asimilou e a fixo súa, para recitala de memoria, cantala, musicala. Iso converteuno nun autor popular, como foi primeiro Rosalía, Curros Enríquez ou Celso Emilio Ferreiro. Moita xente canta e non sabe que está cantando un poema de Manuel María.
– La Voz de Galicia: ¿Fai falta máis divulgación?
– Mercedes Queixas: Sempre. A Manuel María hai que lelo. Calquera que se achegue á súa obra vai ficar prendido. É unha tentación. Convido a todos a caer nela.
– La Voz de Galicia: ¿Podería quedar cunha obra?
– Mercedes Queixas: Gusto de todo, especialmente da poesía, mais non podemos esquecer o corpus narrativo, o dramático, o ensaístico. Atendeu a todo. Gústame poñer en valor como soubo dar resposta a unha necesidade: crear poesía para o público infantil e xuvenil. É iniciadora esa edición, no 68, de Os soños na gaiola. Ou As rúas do vento ceibe. Para min, ademais, é o dono da máis fermosa poesía amorosa, grande descoñecida e belísima, sempre con Saleta Goi no fondo. Gústame o poeta da terra, reivindicativo e social, que chama á realidade polo nome e lle dá voz a quen máis se lle nega. Poeta satírico e humorístico, de fina ironía, sarcástico.
– La Voz de Galicia: O primeiro exemplar, para Saleta.
– Mercedes Queixas: Foi para ela, si, tiña que selo. Axudoume moito na construción da obra. Cónstame que lle fai ilusión, como todo o que se lle dedica a Manuel. É xenerosa, coma el, sempre a disposición dos que queremos estudalo, difundilo e popularizalo máis.”

“Manuel María tíñase por labrego con algo de poeta”, entrevista en El Progreso

Desde El Progreso, entrevista feita por Marta Veiga sobre “Labrego con algo de poeta. Biografía de Manuel María”, publicada o 2 de marzo de 2016.

Ramón Nicolás: “Labrego con algo de poeta. Biografía de Manuel María”, por Mercedes Queixas

Desde “Caderno da crítica“, de Ramón Nicolás, publicado o 2 de marzo de 2016.

“Labrego con algo de poeta. Biografía de Manuel María

Editorial Galaxia, Vigo, 188 páxinas, 10 €

Mergullarse nun autor tan poliédrico e mesmo oceánico como Manuel María, e facelo co obxectivo de elaborar unha proposta ensaística que conxugue conceptos como síntese, espírito divulgativo e, ademais, fluidez expositiva, é un reto que non sitúa ao alcance de todas as persoas. Ao meu xuízo a profesora Mercedes Queixas consegue realizar unha biografía que esculca, con rigor, as dimensións máis salientables da personalidade de Manuel María e, abofé, a súa máis que extensa monumental obra con garantías e, aínda diría máis, cun afán totalizador e exhaustivo que resulta todo un mérito esencializalo en apenas duascentas páxinas.

Esta cartografía, que chega para moverse con seguridade no “territorio Manuel María”, dialoga con análises previas como é de regra, manexa unha abondosa documentación textual xa existente sobre o autor de Terra Chá, ordenándoa e tirando o máis esencial dela con avances da propia colleita do autora, mais tamén establece un fío comunicativo coa obra do biografado que supón, claro é, un camiño polo que é obrigado transitar pois nela explícase o propio Manuel María e con ela explícase Manuel María; mais cómpre saber facelo e aí acerta Queixas ao ofrecernos un discurso, organizado cronoloxicamente,  que avanza tanto polos socalcos de filiación máis persoal como por aqueles que deixou, como herdo e como necesidade para entenderse a si mesmo, a través dos seus poemas, dos seus artigos, da súa narrativa, mais tamén doutras “presenzas”, “proxectos” e “compromisos” de índole colectiva, xa sexan literarios, sociais, editoriais ou políticos que aquí se rescatan, contextualizan e subliñan, segundo eu entendo, na súa precisa dimensión.

Tras a lectura deste libro compréndese, máis e mellor, o espazo que ocupou e ocupa Manuel María na nosa literatura; proxéctase -agora que é tan necesario- a súa figura e a súa obra con equidade sen converter esta biografía -que chega para quedar como referencia e que será unha ferramenta de inestimable utilidade- nunha haxiografía, algo que non era en absoluto preciso. Os méritos son da súa autora, non teño dúbida. Os meus parabéns.”