Do Malo será ao Peor foi

Artigo publicado na versión dixital de Sermos Galiza o luns 30 de decembro de 2013. A versión orixinal pode consultarse aquí.

Había unha vez un anuncio publicitario que era coreado popularmente a ritmo do confiado lema  “Malo será”. O ano transcorreu e sentenciou un “Peor foi”. Mais o conto non rematou, pois agora a mesma empresa anunciante convéncenos de que estamos a vivir o mellor nadal 2013 posíbel (porque non hai outro). E aquí si que podería rematar o conto cunha honra e outra salve ao conformismo colectivo.

Porque a medida que escapamos de anuncios, propagandas e titulares programados e imos á letra pequena do día a día, albiscamos as razóns das nosas dificultades para desexar boas festas as persoas que vivimos canda a xente do común, esa parte maioritaria da sociedade que sempre resultou ser diana receptora da calquera medida-dardo que os provocadores da crise -nunca receptores- aplicaron sobre ella, sen se inmutaren nin alteraren nunca o rictus supremo da súa cerúlea expresión impertérrita.

A vergoña allea arrubiunos tantas veces como a impotencia e a humillación nos obrigou a tomar partido para non formarmos nunca parte da procesión dos caladiños, conscientemente conformes ou inconscientemente indolentes.

Este nadal dificilmente pode ser vivido como o mellor posíbel porque as nefastas consecuencias dun ano enteiro non o permiten. Inevitabelmente, estes días facemos balance e a báscula non consegue aproximar o equilibrio para quen viviu na néboa ou na treboada permanente.

Hai un ano recompilabamos o abecedario compañeiro de 2012 e apostabamos por outro ben diferente e acorde ao que ía ser no 2013 o Ano Europeo da Cidadanía, que máis ben percibimos como o Ano Europeo Contra da Cidadanía.

A voracidade das novas inquietantes e turbadoras amolece a resistente memoria, mais esta é a imprescindíbel e irrenunciábel cortiza coa que facermos fronte a un novo ciclo completo de solsticios e equinoccios.

Percorremos xa este costento 2013 e chega o momento de botarmos a ollada cara atrás para tirarmos algunhas conclusións sintetizadoras do proceso promovido pola (des)orde política, seguindo, máis un ano, a pauta alfabética, agora en clave de acción verbal:

A: Avanzar na desigualdade socioeconómica gravando impositivamente quen menos ten.
B: Burlar a capacidade aforradora da sociedade galega traballadora para espoliala.
C: Criminalizar a democrática organización cidadá á procura da autodefensa colectiva.
D: Discriminar o estudantado por razóns de xénero na escolaridade obrigatoria.
E: Extinguir dereitos ás mulleres que lles permitan tomar decisións sobre o seu corpo.
F: Fomentar a cultura da non reflexión e o pensamento acrítico.
G: Gobernar desde a inxustiza e desde a desproporción policial contra a maioría social.
H: Homoxeneizar aquilo que non responde ao modelo central supraestabelecido.
I: Ignorar a diversidade lingüístico-cultural e neutralizar a defensa identitaria propia.
L: Lexitimar a golpe de lei unilateral o que é ilexítimo socialmente.
M: Manipular a realidade dos feitos con palabras espurias.
N: Negar o futuro baseado nas decisións propias e soberanas do pobo.
O: Obviar calquera posibilidade de diálogo e consenso co pensamento diferente.
P: Predicar desde os parlamentos laicos o adoutrinamento da xerarquía católica.
Q: Queimar calquera posibilidade de formulación de políticas de protección social.
R: Renegar dos avances e das melloras sociais dos dereitos da clase traballadora.
S: Sancionar a quen menos responsabilidades ten e acubillar os axentes estafadores.
T: Timar o pobo para salvar bancos, clubs de fútbol e familias rexias.
U: Ultimar a liquidación programada dos servizos públicos e o estado de ben estar.
V: Vender un país rico -aínda que intencionadamente empobrecido- a prezo de saldo.
X: Xestionar o ben público para a súa cesión ao interesado sector privado.
Z: Zugar do beneficio colectivo para o enriquecemento persoal e zafar da asunción de responsabilidades.

Velaquí un conxunto incompleto de accións políticas promovidas para a inacción e a involución que, no 2014, deberiamos anotar nas nosas axendas para as combatermos desde a palabra e actitude comprometida, en irmandade, para botarmos abaixo as cancelas trancadas de conformismo e resignación e recibirmos a nova alborada rosaliana que, sorrindo, ¡¡¡ á sombra espanta!!!

Porque xa sabemos que nunca choveu que non escampara, mais tamén que segue a chover sobre mollado; porque aprendemos que ningún tempo pasado foi mellor nin queremos ser un ninguén que vai para ningures.

Porque merecemos que non nos rouben o futuro de noso, chamaremos polo vindeiro ano para que continúe a nos convocar na luzada amiga dos soños partillados.

Advertisement

Cuestionario Proust, entrevista no blogue Caderno da crítica, de Ramón Nicolás

Este é o “Cuestionario Proust” que tivo a ben facerme, algo que agradezo enormemente, Ramón Nicolás, publicada no seu blogue, Caderno da crítica, o 17 de decembro de 2013.

“1.– Principal trazo do seu carácter?
– A observación para a reflexión.
2.– Que calidade aprecia máis nas persoas?
– A coherencia, a honestidade e a seguridade.
3.– Que agarda das súas amizades?
– O respecto polas diferenzas.
4.– A súa principal eiva?
– A inseguridade e a autoesixencia.
5.–  A súa ocupación favorita?
– Dar aulas, ler e escribir, ademais de reencontrarme ao redor dunha mesa coa familia e coas amizades.
6.–  O seu ideal de felicidade?
– Pensar que é tan real que pode acompañarnos por momentos ou ausentarse de cando en vez.
7.– Cal sería a súa maior desgraza?
– Verme na obriga de renunciar aos meus principios ou asistir á quebra da lei de vida.
8.– Que lle gustaría ser?
– Unha persoa útil aos seres próximos e á sociedade.
9.– En que país desexaría vivir?
– Neste, no meu, no que vivo e co que me identifico, aínda que ás veces me custe comprendelo.
10.– A súa cor favorita?
– Fico co lila, o branco  e o negro.
11. – A flor que máis lle gusta?
– A mimosa.
12.– O paxaro que prefire?
– A lavandeira esvelta e sempre de andar elegante.
13.– A súa devoción na prosa?
– Contar o que sempre se silenciou.
14.– E na poesía?
– Revolver o corpo para renovar as emocións.
15. Un libro?
– Memorias dun neno labrego, por ser o primeiro que lin en galego de nena e porque me descubriu que esta lingua tamén se podía escribir.
16.– Un heroe de ficción?
– Non reparo en heroes, prefiro as imperfeccións da realidade.
17.– Unha heroína?
– Tampouco reparo en heroínas mediáticas, senón nas reais que loitan por sobreviviren ao silenciamento e á invisibilidade.
18.– A súa música favorita?
– Teño gustos musicais moi eclécticos. Dependendo do momento e do estado de ánimo, podo procurar unha sonata de Mozart, a forza rockeira de Tina Turner ou The Boss, algunha escolma dos clásicos do jazz que con bo criterio me descubre meu irmán músico, os sons máis próximos de Aline Frazão e Mariza ou as voces cálidas da casa coas de Guadi Galego e Xabier Díaz.
19.– Na pintura?
– Maruxa Mallo e Urbano Lugrís.
20.–  Un heroe ou heroína na vida real?
– Todas as persoas que, desde o anonimato e acreditando no compromiso colectivo, contribúen para o avance e a mellora do benestar social.
21.– O seu nome favorito?
– Andrea e Mariña.
22.– Que hábito alleo non soporta?
– A capacidade para mentir intencionadamente e con intereses espurios.
23.– O que máis odia?
– O conformismo, a resignación e o autoritarismo.
24.– A figura histórica que máis despreza?
– A de todos os ditadores do mundo.
25.– Un feito militar que admire?
– Ningún.
26.– Que don natural lle gustaría ter?
– A música e a pintura.
27. – De que maneira lle gustaría morrer?
– En paz comigo mesma e sen dor.
28.– Cal é o seu estado de ánimo máis habitual?
– Reilusionándome sempre.
29.– Que defectos lle inspiran máis indulxencia?
– As escusas do alumnado.
30.– Un lema na súa vida?
– Vive e deixa vivir.”

De Pontevedra a Laponia con Sarmiento

Artigo publicado na versión dixital do Sermos Galiza o 15 de decembro de 2013. A versión orixinal pódese consultar aquí.

Non sei falar, senón como penso. Non sei escribir, senón como falo.
Frei Martín Sarmiento

Descubrín con maior profundidade a personalidade e obra literaria de Frei Martín Sarmiento en 2002, grazas á decisión do plenario da Real Academia Galega de o recoñecer naquel 17 de maio e mais ao brinde da editorial Laiovento convidándome a preparar unha biografía divulgativa sobre este erudito padre beneditino, nado no Bierzo mais asentado en Pontevedra desde os catro meses, que finalmente editamos intitulado Frei Martín Sarmiento. O inicio da recuperación da conciencia galega.

A medida que nos achegabamos ao traballo intelectual do noso frade bieito, decatámonos do inxente labor en soidade, levado a cabo discretamente, na súa cela conventual, que mesmo superou os tres mil pregos, así como da súa dedicación e entendemento de temas ben dispares, que abranguen o plano lingüístico, artístico, sociopolítico, económico, botánico, histórico, etc.

A permanente reticencia ante a idea da publicación da súa obra que os amigos tanto demandaban, amparou, probabelmente, o ensombrecemento e a escasa divulgación que sempre encubriu a obra sarmentiana. Se callar tamén explique o descoñecemento e a ignorancia en que aínda vivimos ou que, para maior agravio, poida pretender xustificar, a nivel institucional, a vontade de abandeirar pensamentos e avalar posturas ideolóxico-lingüísticas ben contrarias aos postulados da personalidade ilustre que lles dá o nome e o brillo intelectual de quen foi autoridade no seu tempo.

Efectivamente, como xa terán caído na conta, estamos a falar das recentes declaracións do director da revista Cuadernos de Estudios Gallegos, editada polo Instituto de Estudios Gallegos Padre Sarmiento, ao ser consultado pola razón para non asumir o galego como lingua visíbel no nomenclátor da revista, cando si é unha lingua significada no seu interior, xunto co inglés, portugués, francés, alemán e castelán. Segundo informaron algúns medios, a causalidade é ben simple, sería un problema que afectaría ao prestixio da revista, un risco que non paga a pena asumir, perderíase demasiado. Así pois, calquera concordaría que para o impecábel avance dos estudos e investigacións de Historia, que na actualidade publica preferentemente esta revista, a mudanza do seu titular Cuaderno de Estudios Gallegos polo de Caderno de Estudos Galegos podería alterar gravemente os designios comprensivos do rumbo da Historia, da vivida e da aínda non nata.

Non vaia ser! Toda precaución é pouca!

A preocupación e insistencia no estudo lingüístico ao longo da obra sarmentiana convérteo nun auténtico magister linguae, quer no ámbito da súa vocación pola descuberta etimolóxica das palabras quer pola vontade recompiladora de vocábulos e análise investigadora dos mesmos que ratifican o carácter rigoroso enciclopedista do seu labor.

O galego é obxecto de máxima atención constante para Sarmiento até se converter, a contrafío do pensamento dominante na altura, en voz denunciadora e conciencia crítica da Ilustración, ao defender a equiparación do galego como lingua vinculada ao latín, como lingua viva e, xa que logo, ao servizo dunha comunidade lingüística, posuidora dunha tradición literaria culta remontada a varios séculos atrás, testemuñando a nosa tradición manuscrita no seu encontro cos códices medievais.

A súa prédica apunta para a defensa valorativa da lingua oral fronte á escrita, a observación da esencia do vocabulario patrimonial, a relación de igualdade entre o galego e o castelán como linguas nadas do mesmo tronco común latino, a defensa da diversidade lingüística fronte ás correntes favorábeis a unha lingua universal ou a defensa da lingua propia como instrumento de aprendizado máis útil para o alumnado galego, polo que Sarmiento eleva a proclama reivindicativa do uso social do idioma nas escolas galegas, outorgándolle suma responsabilidade á figura docente.

En definitiva, a asunción dun papel concienciador para co idioma galego, dirixido tanto aos desleixados do propio país canto aos ignorantes alleos, converten Sarmiento nunha autoridade fóra do tempo, en tanto que adiantado ao pensamento imperante e de moda na época, que o determinou como un referente único que prepararía o camiño cara á nova etapa de renacemento literario que se xestaría no século XIX.

Onte, coma hoxe, na procura do renacemento normalizador, as súas palabras seguen a iluminaren o noso presente e, coma el, apelamos aos galegos desidiosos a que miren pola súa lingua nativa pois se a saben e penetran ben, saberán máis cousas eruditas e curiosas con ela que con ningunha outra lingua. Penetrarán mellor a castelá, terán máis gosto na latina e faránselles máis doadas a francesa e a italiana.

Tamén coma el acreditamos en que toda a argumentación burlesca, enredosa e acomplexadamente desleigada contra o galego é filla da inveterada e perniciosa aversión que aquí padece a nación galega, coma se fose lapona.

Eis a interpretación que semella alimentar o substrato programático cultural do Concello da Coruña ao destinar 150.000 euros do orzamento municipal en que, non exenta de esforzo, colabora a cidadanía, para converter a solemne Praza de María Pita, por segundo nadal consecutivo, nun poboado lapón.