En vías de extinción

Artigo publicado na edición dixital de Sermos Galiza o 19 de agosto de 2013. O orixinal pode ser consultado aquí.

Remato a lectura de En vías de extinción de María Reimóndez coa sensación de ter prendido nas múltiples pólas enredadas nesta fraga propia, que non en propiedade, que nos acolle na súa estrutura interna.

O convencional reparto capitular cede o paso aquí á sucesión de espazos ambientais presididos polo toxo, a abeleira, a uz, o carballo, o acivro, o pradairo e o castiñeiro, arbustos e árbores naturais de bosques mixtos que nos ubican nunha próxima rica terra natural vizosa.

E en cada referente arbóreo Mariña-Gaia fíncase desde a convicción que preside a razón de ser e estar na palabra e nas actuacións que lle son propias a un personaxe firme, rexo, consciente, coherente e por iso mesmo incómodo para certos filtros sociais.

Abre o pano do escenario literario e asistimos ao proceso de formación das vetas sucesivas dunha Mariña nada á caloriña do gando; criada na montaña lucense, entre o amor comprensivo que provoca o coñecemento e a interrelación co medio natural e as marcas dunha escola uniformizadora e, asemade, castra(piza)dora; alimentada na superación de fronteiras lingüísticas en veráns de aprendizaxe anglófona, grazas ás escapadas que a sacrificada renuncia familiar colectiva permiten e á licenciatura posterior na Facultade de Tradución e Interpretación de Vigo, esa profesión chave mestra que abre tantas portas para desvendar mentiras e ignorancias estancas; reconfortada na súa natural evolución interna ao descubrir sensacións e necesidades que a obrigan a ser fiel a si propia e dar pasos adiante na súa relación coa cantante de maior éxito e recoñecemento, MK; reconfirmada en sucesión de principios irrenunciábeis que definitivamente identifican a Gaia madura e nos que con seguridade se recoñece, porque como ela di: Toda árbore precisa raíces.

Sucesión de vetas ou raíces de substrato hipodérmico nunha muller que está a se construír dun xeito que a outra ollada determinista sempre xulgará como diferente, rara, estraña, excéntrica, túzara e allea para teimar por se negar a recoñecer até a extinguir do grupo da normalidade oficial.

Gaia defínese lesbiana, feminista e nacionalista, anatemas que habitan de costas viradas para un sector da poboación ou nunha ubicación marxinal extrema intolerábel no cínico xogo da confusión da diversidade que outros maquinan, de non ser por estar ela ben enraizada desde unha cerna compacta e segura, desde ese espazo de referencia onde a fortaleza da nai, da terra e da lingua son horizonte despexado para se afincar sen dúbidas. Na cerna e desde a cerna, no lugar onde non hai xogos nin trampas nin cartóns nin rexeitamentos nin centros nin periferias.

Aguillóanos a voz de Gaia, lingua férrea que fala de presente para nos interrogar respostas de futuro. Nada é alleo á súa miraxe crítica e comprometida, non caben disimulos nin fuxidas cara adiante. Desde a conciencia comprometida que acredita na invalidez de calquera reflexión teórica sen a súa coherente práctica inmedita, Gaia debrúzanos perante a rede hipnotizadora das espurias entrevistas lixo onde o morbo ocupa a cadeira do respecto e da intelixencia, das mentiras daqueles hilillos que, no canto de coseren, fenderon a costa galega e as súas xentes, na irracionalidade do consumismo devastador e insostíbel que custa vidas humanas, na invisibilidade do idioma propio por parte dos seus falantes, ignorantes da súa inmensidade na pluralidade da comunicación a cores, e representado aquí nun facilmente recoñecíbel marco lingüístico diglósico, no que ora a protagonista ora a voz narradora vogan entre o dominio da norma estándar e a variante dialectal oriental de Gaia, acrecentando o valor realista e críbel das relacións familiares e amicais de grande importancia que se describen.

Aseméllanos En vías de extinción esa redonda circular da que fan parte os territorios que se consideran a centralidade convencionalmente asumida, cunha ollada anacrónica sempre vixente e condicionadora determinante, e mais as marxes, toleradas subrepticiamente e olladas sempre de esguello nun perímetro politicamente correcto programado para mediar cara á súa extinción definitiva.

Mais, con todo, hai nesta nova entrega narrativa de María Reimóndez un espazo irrenunciábel para a acción positiva que promova a negación da condena ao silencio final: a confluencia de mans en común a prol dunha sociedade máis respectuosa e libre, onde non caiban nostalxias de inmobilización amedrentadora.

O presente precisa de nós, en cada momento. Precisa da nosa atención, da nosa implicación coas causas e coas cousas, da nosa enerxía total (…) A nostalxia fainos esquecer con todo ese mofo e couza que o pasado é raíz do presente. 

Destila valentía a escrita de María Reimóndez, ao tempo que honradez e compromiso co seu tempo, que tamén é o noso, para, máis unha vez, dar luz á penumbra deformadora dos complexos e censuras sociais, dos modelos asimétricos aceptados hipocritamente, sen cerna, sen raíz autentificadora, porque, apropiándonos máis unha vez das súas palabras,

Unha póla, unha folla, unha flor, poden morrer e nada lle pasa á arbore. Pero as raíces teñen que estar, por definición, vivas.

Advertisement

Declárome lectora

Artigo publicado na versión dixital do Sermos Galiza o 8 de agosto de 2013. O artigo orixinal pódese consultar aquí.

Declárome lectora. Cada vez máis necesaria e irrenunciabelmente lectora.

Porque cando os tempos tornan avoltos, todo un mundo de historias non vivenciadas, mais por outros para min recreadas, acórdanme a existencia dunhas raíces que alimentan ilusións á procura doutras idades posíbeis.

Porque cando as modas sociais dominan baixo berros de ignorancia televisiva, estulticias degradantes e mercadeo cuantificado en sobres de compra-venda, outros protagonistas tamén reais e alter ego imaxinarios invocan en min autorreflexión sosegada.

Porque cando os espazos do arredor mesturan secuencias itinerantes de flashes crueis e detonadores, outros espazos-instante-polaroid revelan sensacións sempre novas, do trinque, que non sedan para sempre as meniñas dos ollos nin alimentan a fugacidade da conciencia coherente.

Iso é. É por iso que leo. Por necesaria coherencia interna.

Porque cando os tempos ensanguentados deixaron orfos os nomes e silenciadas as voces, doentes as almas e sometidas as vidas vividas a contrafío, cómpre revolvermos nova tinta restauradora, debulladora de caracteres reparadores, porque a escrita é o noso GPS individual e colectivo.

Porque cando as tebras cegan e os medos abafan a memoria das mulleres, agroma a raíz da literatura restitutoria alimentada polo humus vital de dignidades ultraxadas ou negadas, devoradas pola censura ideolóxica e patriarcal. Lectura entre liñas desacougadas á espera da restauradora luz da alba.
Sempre a literatura a declarar como testemuña viva no xuízo temporal, a se converter nos óculos da memoria-ponte e no espello retrovisor que anove, desde a palabra, a auténtica madeixa dos territorios-muro que alguén ergue para as marxes da invisibilidade.

A literatura impélenos: Ábrelle a porta ao mar¹, porque sabe que o mundo do mar nos acompaña, mesmo cando non o vemos, cando non o ulimos nin o ouvimos nin nos repara coa súa salseira en friaxe batida. Galegos e galegas ben sabemos da necesidade deste irrenunciábel horizonte de traballo e futuro.

A literatura márcanos unha Cita en Fisterra², porque no cabo do mundo, desde o noso centro do mundo, ollamos o horizonte e vemos reflectida a nosa propia vida, quen fomos, que somos e cara onde imos.

A literatura filma en Memoria para Xoana³ a reconstrución dunha xinea familiar de mulleres que nelas propias se autorrecoñecen e autorreferencian no mundo colectivo, moito máis aló do sempre redutista individuo.

A literatura é, asemade, moitas veces billete de ida e volta que nos pode envolver nos hábitos bucaneiros do século XVIII para facermos parte da descuberta daquela Pirata⁴ transgresora nun mundo espazo-temporal de e para homes.

A lectura é o meu acubillo virtual. Virtual? Desde cando os pensamentos, sensacións, emocións, tramas, títulos, pseudónimos, concursos, premios, editores, libreir@s, crítica literaria, lectores e lectoras, escritores e escritoras… son virtuais?

A lectura é real, tan real coma nós mesmos. Nada máis real, tanxíbel, palpábel que a escrita e a lectura, auténtico tránsito entre a creación individual e a atención e goce colectivo.

Será por iso que nós tamén somos pura realidade?

Somos o que comemos e seremos o que levemos comido, din os nutricionistas nas guías previsoras para unha boa saúde física.

Somos o que lemos, sentenza o escritor Alberto Manguel. E seremos no tempo a suma daquilo que levemos lido e a resta do que aínda temos por ler, acrecentamos modestamente. O noso contaquilómetros persoal virará sobre o seu propio eixo alimentado en compases concéntricos de todas esoutras vidas que agardan por nós para nos axudar a ser e construír.

Todos nos lemos a nós mesmos e ao mundo que nos rodea para poder esculcar que somos e onde estamos. Lemos para entender ou para empezar a entender. Non temos outro remedio que ler. Ler, case tanto como respirar, é a nosa función esencial.

Parabéns, en definitiva, a todas as persoas que, desde a escrita, a lectura, a divulgación, a mediación, a edición, a crítica, a distribución e a presentación en escaparates cativadores, facemos posíbel que a forza omnipotente da palabra galega impresa nos asegure e reafirme como o que somos: continuadores dos galegos de onte, respectuosos cos galegos de hoxe e sementadores dos galegos do mañá.

……………

1. Ábrelle a porta ao mar, Xavier Seoane.
2. Cita en Fisterra, Luís Rei Núñez.
3. Memoria para Xoana, Marica Campo.
4. Pirata, María Reimóndez.

O que a sociedade crea que non o destrúa un goberno

Artigo publicado na versión dixital do Sermos Galiza o 31 de xullo de 2013. O artigo orixinal pódese consultar aquí.

De entre todas as puntuais citas que cada ano convocan ao sector sociocultural vertebrado ao redor da industria que xera e promove o libro e a lectura hai unha que ten unha identidade ben definida: a entrega do Premio Biblos-Pazos de Galicia.

Nestes primeiros dez anos de traxectoria comprometida por parte dos seus máximos artífices, Tucho Calvo e Carmela González, foi agromando unha nova galla para a árbore milenaria das letras galegas, multiplicada desde a expresión narrativa de sete mozas e dous mozos que verifican a actualidade e vitalidade plena dunha literatura que sabe o que é e o quere ser cara o futuro.

Mocidade que decide escribir na lingua de seu para, canda a súa gratificación persoal, recoñecer desacomplexadamente e pór en valor publicamente unha opción lingüística de compromiso de vida e traballo pola que tantas veces han ter que dar conta en presentacións, roldas de prensa, entrevistas nos medios de comunicación e tamén na rúa: e por que escribes en galego?; e para cando a túa primeira obra en castelán?

Unha xeración galega nova que foi coeducada desde a escola na adquisición de competencia lingüística en galego, aprendendo a ler, escribir, comprender e falar, recollida en porcentaxes de amplificación cuantificadoras moi positivas na comparativa que para este item podemos verificar entre o Mapa Sociolingüístico de Galicia de 1992 e o de 2004; destrezas e habilidades que, por certo, lles foran negadas ás xeracións predecesoras que hoxe andan por volta das catro décadas de vida e que deben asistir a cursos e superar as probas CELGA para certificaren o seu nivel de coñecemento de lingua galega, en moitos casos ben recoñecido no seu uso social diario.

Canto tería equilibrado aquel deber inicialmente redactado na Lei de normalización lingüística de 1983 para o coñecemento do galego, suprimido por sentenza do Tribunal Constitucional ante un recurso presentado por Domingo García-Sabell, delegado do Goberno central na Galiza e á vez presidente da RAG, co que verdadeiramente se procuraba unha relación de igualdade honesta xunto co deber único e finalmente legal de coñecemento do castelán que si sobreviviu!

Sorprenderase esta mocidade xa recoñecida como escritora na súa volta á escola primaria e secundaria, que hai tan poucos anos abandonaron, ao constataren todos aqueles espazos educativos e relacionais vetados para o galego na escola no último lustro. Iso si, todo un sacrificio abenzoado en nome do plurilingüismo!

Mesmo é probábel que nunha visita aos seus centros educativos confirmen na entrada un novo cartón nominal de presentación que acrecente -semella que aquí nace e morre a capacidade de sumar, engadir, incluír e integrar por parte da Administración educativa- esa condición de centro plurilingüe.

Na resolución provisional da convocatoria para a incorporación de novos centros á Rede de Centros plurilingües, publicada o pasado día doce de xullo no portal da Consellería de Cultura e Educación, comprobamos como continúan a se sumaren 35 centros a esta rede, 28 para iniciaren esta oferta educativa en 1º de primaria e 7 en 1º de ESO.

Unha das disciplinas que serán impartidas no próximo curso que se inicia en setembro en 1º de primaria en inglés (o concepto de impartición dunha materia en lingua estranxeira esváese na presentación da devandita convocatoria para ser abducido polo fenómeno inglés), mais que é obrigado manter ao longo de toda esta etapa,  é a materia de coñecemento do medio natural, social e cultural, a única nesta etapa de obrigada impartición en galego. Unha materia que, segundo a literatura legal, tenta proporcionar ás crianzas recursos para coñecer o contorno cotián, para aprender a vivilo, respectándoo, conservándoo e transformándoo para melloralo.

O triple salto mortal chegou á escola: o profesorado galego debe axudar o alumnado que acaba de estrear os seis aniños a comprender a realidade, desenvolver actitudes críticas e de respecto das diferenzas, usando como recurso o coñecemento do contorno propio, mais iso si, tendo como lingua de aprendizaxe para todo iso o inglés!

Deste xeito, das inicialmente oito horas de clases en galego que a lexislación obriga, nestes centros plurilingües pódense reducir a catro dun total de vinte e cinco horas de docencia á semana repartidas entre castelán e inglés.

A exclusión do galego da escola inicial obrigatoria galega amosa así a súa peor cara nun espazo educativo común e nada casual: todos eles son centros privados concertados.

Ben sabemos que o chamado decreto para o plurilingüismo demanda dos profesionais do ensino que, nesta etapa central para a formación, o acceso ao coñecemento posterior e a autonomía do individuo, se garanta a adquisición da competencia lingüística nas dúas linguas oficiais, mais non parece acompañarse da metodoloxía axeitada, nin para centros urbanos de ambientalidade castelanfalante, onde o primeiro encontro co noso idioma propio é na escola, nin para os rurais, onde se inicia o proceso de estigmatización negativa desa lingua aprendida na calor e nos afectos da casa.

Que lingua escollerán os escritores e escritoras de mañá e pasadomañá?

Nesta sociedade coroada polas sombras ameazadoras e cavorcos mortais das S. A, convirtámonos en sociedade anónima fecunda e implicada que impida que o que a sociedade crea non o destrúa un goberno.